Kimyoviy muvozanat. Muvozanat konstantasi. Le-shatelle prinsipi

Kimyoviy jarayonda hosil bo`ladigan mahsulotlar konsentratsiyasi ma’lum miqdorga yetganda reaksiya tezligi kamaya borishi ma’lum miqdordagi mahsulotning boshlang'ich moddalarga aylanishiga bog`liq. Bunda o‘ng tomonga boradigan reaksiya tezligi bilan chap tomonga boradigan reaksiya tezligi orasida ma’lum munosabat kuzatiladi. Bu munosabat o'zgarmas bo'lganda sistema dinamik muvozanat holatiga o'tadi. Bunday muvozanatda qarama-qarshi tomon yo‘nalgan reaksiyalar tezliklari bir-biriga teng bo‘lib, vaqt birligida qancha mahsulot hosil bo`lsa, shuncha miqdorda u parchalanib, boshlang'ich moddalarga aylanadi. Bunday sistemalar uchun muhim xususiyatlar mavjud:

a) muvozanat holatdagi sistema tarkibi vaqt o‘tishi bilan o‘zgarmaydi;

b) agar shunday sistemada tashqi ta’sir natijasida muvozanat buzilsa, u tashqi kuch yo'qolishidayoq o'z holatiga qaytib keladi;

d) dinamik muvozanatni ba’zi omillar ta ’sirida xohlagan tomonga siljitish mumkin.

To’g’ri va teskari reaksiya tezliklari tenglashganda sodir bo`ladigan jarayonga kimyoviy muvozanat deyiladi.
nA + mB = kC + qD
Vto’g’ri = k1[A]n[B]m; Vteskari = k2[C]k[D]q
k1[A]n[B]m = k2[C]k[D]q → Km =
Kimyoviy muvozanat konstantasi Km doimiy son bo’lib, uning qiymati moddalar konsentratsiyaga bog’liq emas!!!
Km ning qiymati faqat temperatura va moddalarning tabiatiga bog’liq.
Kimyoviy muvozanat konstantasi turlari
Kimyoviy muvozanat konstantasi qaysi kattalik orqali topilayotganligiga qarab 2 xil bo’ladi:

• Konsentratsiya orqali topilgan konstanta (Kc)

Kc =

• Parsial bosim orqali topilgan konstanta (Kp)

Kp=

Kimyoviy movozanat holatidagi sistemalarga tashqi omillarning ta’siri.
Le-Shatelle prinsipi.
Kimyoviy reaksiyaga kirishayotgan moddalarning konsentratsiyasi, temperaturasi, bosimi (gaz orasidagi reaksiyada) o’zgartirilsa, kimyoviy muvozanat ma’lum qoida asosida biror yo’nalish tomonga siljiydi. Bu qoida siljuvchan muvozanat prinsipi yoki Le-Shatelle prinsipi deyiladi.