Kimyoda atom-molekular ta’limot

Atomning ionlanish energiyasi — element atomidan elektronni ajratish 

uchun zaruriy energiyadir; bunda tegishli kation hosil bo’ladi. Bu energiya odatda 

elektronvoltlarda ifodalanadi. Bitta davr elementlari uchun ionlanish energiyasi 

chapdan o’ngga tomon ortib boradi, chunki yadroning zaryadi ortadi. Guruhchada 

yuqoridan pastga tush-ilganda elektronning yadrodan uzoqligi ortganligi sababli 

ionlanish energiyasi kamayadi.

Ionlanish energiyasi elementlarning kimyoviy xossalarini belgilaydi. Uning 

kattaligi elektronning yadro bilan bog’lanish puxtaligini xarakterlaydi va 

elementning metallilik o’lchami bo’lib xizmat qiladi. Masalan, ionlanish ener-giyasi 

kamroq bo’lgan ishqoriy metallar yaqqol ifodalangan metallik xossalarini namoyon 

qiladi. Nodir gazlarning kimyoviy inertligi ularning ionlanish energiyasi yuqoriligi 

bilan bog’liq.

Atomlar elektronlar beribgina qolmay, ularni biriktirib olishi ham mumkin. 

Bunda tegishli anion hosil bo’ladi. Atomga bitta elektron birikkanida ajralib 

chiqadigan energiya elektronga moyillik deyiladi. Odatda elektronga moyillik 

ionlanish energiyasi singari elektronvoltlarda ifodalanadi. Ayrim elementlarning 

elektronga moyillik qiymati noma’lum, ularni o’lchash ancha qiyin.

Elektronga eng moyil elementlar VII-guruh elementlari galogenlardir.

ATOMNING ELEKTONGA MOYILLIGI

Elektronga moyillik - neytral atomga bitta elektronning birikishi natijasida ajraladigan yoki yutiladigan energiya miqdori.

Elektronga moyillikning birligi elektron-voltning atomga nisbatida (eV/atom) ifodalanadi.

Yettinchi guruh bosh guruhchasi elementlari (F, Cl, Br, I) - tipik metallmaslar eng katta elektronga moyillik qiymatlariga ega bo‘ladi.

Bir davrdagi, masalan, uchinchi davrdagi elementlaming atom tuzilishiga ko‘ra kimyoviy xossalari qanday o‘zgarishini ко‘rib chiqaylik. Bu davrdagi har bir elementning atomi uchta K, L va M elektron qavatlarga ega, shu bilan birga, K, L qavatlari tuzilishi bu davrdagi barcha elementlar uchun bir xil, M tashqi qavat tuzilishi esa farq qiladi. Atom radiuslari

ham o‘zaro har xil.

ELEKTROMANFIYLIK

Elektromanfiylik(X=I+E). L.Poling taklifiga ko’ra atomning o’ziga elektron tortish xususiyatiga elektromanfiylik deyiladi. Li ning elektromanfiyligi 1 deb qabul qilingan. Ftorning nisbiy elektromanfiyligi 4,1 ga teng. Bu nisbiy elektromanfiylikni ko’rsatadi. 


ORBITAL VA EFFIKTIV RADIUSLAR