Kimyo yakuniy savollarga javovblar 1-Bilet Kompleksonometrik titrlash usuli qanday? Kompleksonometriya

4. Verner nazaryasi?

4.  VERNER NAZARIYASI.

1893 yilda A. Verner kompleks birikmalarning tuzilishi haqida yangi nazariya yaratdi. Bu nazariya quyidagi uch banddan iborat:
1. ayrim elementlar o’zining asosiy valentliklaridan tashqari yana qo’shimcha valentlik namoyon qila oladi;
2. har qaysi element o’zining asosiy va qo’shimcha valentligini toyintirishga intiladi;
3. markaziy atomning qo’shimcha valentligi fazoda ma‘lum yo’nalishga ega bo’ladi.
Verner nazariyasi koordinatsion nazariya deb ataladi.
Vernerning fikricha birinchi tartibdagi birikmalar asosiy valentlik hisobiga, koordinatsion birikmalar esa qo’shimcha valentlik hisobiga hosil bo’ladi. Masalan, PtCl₄ bilan KCl birikib, PtCl₄· 2KCl ni hosil qilganida Pt va Cl ionlari o’zlarining asosiy valentligidan tashqari yana qo’shimcha valentlik namoyon qiladi.
Cl Cl
K – Cl - - - - - - Pt - - - - - - - -Cl – K
Cl Cl
bu yerda, tutash chiziqlar asosiy valentlikni, uzlukli chiziqlar qo’shimcha valentlikni ko’rsatadi. Hozirgi zamon atamasi bilan aytganda asosiy valentlik elementning ayni birikmadagi oksidlanish darajasini, qo’shimcha valentlik esa uning koordinatsion sonini ko’rsatadi. PtCl · 2KCl da platinaning asosiy valentligi 4 ga, qo’shimcha valentligi 6 ga tengdir.
Kompleks tarkibida markaziy atom bilan bevosita birikkan ligandlar orasidagi bog’lanishlar soni markaziy atomning koordinatsion soni deb ataladi. Kompleksda markaziy taom bilan ligandlar orasidagi barcha bog’lanishlar bir xil kuchga ega bo’ladi.
Markaziy ionning koordinatsion soni 1 dan 12 ga qadar bo’lishi mumkin. Lekin 8 dan katta koordinatsion sonlar kam uchraydi. Bir valentli elementlarning koordinatsion soni ko’pincha 2 ga teng bo’ladi: masalan: [Ag (NH₃)₂]Cl; K[Ag (CN)₂]. Ikki valentli elektronlarning koordinatsion soni ko’pincha to’rtga, ba‘zan uchga va oltiga teng bo’ladi; masalan: Na[PbJ₃], K₄[Fe (CN)₆], [Zn (NH₃)₄]Cl₂. Uch va to’rt valentli elementlarning koordinatsion sonlari asosan oltiga teng, masalan, K₃[Fe(CN)₆]. Besh valentli elementlarning koordinatsin soni 7 ga teng bo’ladi, masalan, K₂[NbF₇].
Markaziy atom bilan ligandlar – kompleksning ichki sferasini tashkil qiladi. Masalan, CoCl₃ · 6NH₃ da oltita ammiak kobalt bilan bevosita birikib bo’lib, uchta xlor kompleksning tashqi sferasiga moylanadi; tashqi mferadagi zarrachalar ichki sfera bilan ionli bog’langan bo’ladi. Masalan, [So(NH₃)₆]Cl₃ ni suvda eritilsa, u to’rtta ionga parchalandi 7- Bilet

1. Alkinlarga elektrofil birikishi qanday? Alkinlar H-elektrofillar-HX, H₂SO₄, X₂ bilan reaksiyaga kirishadi. Bu reaksiyani umumiy holda quyidagicha yozish mumkin:

Ammo alkinlarda boradigan elektrofil birikish reaksiyalari alkenlarga qaraganda yomonroq boradi. Buning quyidagi sabablari bor:
1.Alkinlarda uglerod-uglerod bog‘i orasidagi masofa qisqargan bo‘lganligi sababli, 2p-orbitallarining bir-birini qoplashi yon tomondan ortadi 2
2p-orbitaldagi 2 ta juft -elektronlar o‘zaro ta’sirlashadi va natijada bir butun simmetrik silindr shakliga o‘xshash -elektronlar sistemasini hosil qiladi.
Uglerod atomlari sp-gibridlanish holatida bo‘lganda sp²-gibridlanish holatidagi uglerod atomlariga nisbatan elektromanfiy bo‘lib qoladi. Bu esa -elektronlarning elektrofil reagentlarga nisbatan reaksiyaga kirishish qobiliyatini susaytiradi. Shuning uchun alkinlarda boradigan elektrofil reaksiyalar asosan katalizator ishlatishni talab etadi. C2H2+HCl=CH2=CHCl

2. Tortma analiz va unga qo’yiladigan talablar? Bu guruh uslublari qo’llanilganda analiz qilinayotgan moddaning tarkibiy qismini sof holda ma’lum tarkibidagi birikma sifatida ajratiladi. Bu birikma amalda erimaydigan bo’lishi kerak. Aniqlanayotgan tarkibiy qismni ajratishning muhim uslublaridan biri, unga reaktivdan mo’lroq qo’shib cho’ktirishdir. Tortma analizi bir qancha prosesslarni, ya’ni cho’ktirish, filtrlash va cho’kmani yuvish, quritish, qizdirish va tortish prosesslarni o’z ichiga olad

3. Chumoli aldigedi, atseton va uning ishlatilishi? Formaldegidning kolp miqdori fenol-formaldegid, karbomid va boshqa sintetik smolalarni olishda ishlatiladi. Chumoli aldegidning 40% li suvli eritmasi «formalin» deb atalib, kuchli zaharlovchi modda hisoblanadi. U hasharotlrga qarshi xonalarni va bar xil o'simliklar urug'ini (donini) qorakuya sporasiga qarshi dizenfeksiyafash uchun ishlatiladi Aseton C H 3-CO -C H , 56,5 °C da qaynaydigan, o‘ziga xos

hidli rangsiz suyuqlik. Aseton yog‘ochni qum q haydashdan hosil bo‘lgan sirka kislotaning kalsiyli tuzidan olinadi. Ilgari bu usul aseton olishda yagona hisoblanar edi. Hozirda asetonning sanoatda olinishining bir necha samarali usullari kashf qilingan. Masalan, asetonni to‘g‘ridan-to‘g‘ri sirka kislotaning o‘zidan ham olish mumkin. Buning uchun C H 3COOH bug‘lari (AI30 3 yoki T h 0 2) katalizatorlari ustidan o ‘tkaziladi. Aseton sanoatda keng qo‘lianiladi. Undan xloforom va yodoform olishda, lak, kislotalar, asetat ipagi ishlab chiqarishda erituvchi sifatida ko‘p miqdorda ishlatiladi.

4. Verner nazaryasi? .  VERNER NAZARIYASI.
1893 yilda A. Verner kompleks birikmalarning tuzilishi haqida yangi nazariya yaratdi. Bu nazariya quyidagi uch banddan iborat:
1. ayrim elementlar o’zining asosiy valentliklaridan tashqari yana qo’shimcha valentlik namoyon qila oladi;
2. har qaysi element o’zining asosiy va qo’shimcha valentligini toyintirishga intiladi;
3. markaziy atomning qo’shimcha valentligi fazoda ma‘lum yo’nalishga ega bo’ladi.
Verner nazariyasi koordinatsion nazariya deb ataladi.
Vernerning fikricha birinchi tartibdagi birikmalar asosiy valentlik hisobiga, koordinatsion birikmalar esa qo’shimcha valentlik hisobiga hosil bo’ladi. Masalan, PtCl₄ bilan KCl birikib, PtCl₄· 2KCl ni hosil qilganida Pt va Cl ionlari o’zlarining asosiy valentligidan tashqari yana qo’shimcha valentlik namoyon qiladi.
Cl Cl
K – Cl - - - - - - Pt - - - - - - - -Cl – K
Cl Cl
bu yerda, tutash chiziqlar asosiy valentlikni, uzlukli chiziqlar qo’shimcha valentlikni ko’rsatadi. Hozirgi zamon atamasi bilan aytganda asosiy valentlik elementning ayni birikmadagi oksidlanish darajasini, qo’shimcha valentlik esa uning koordinatsion sonini ko’rsatadi. PtCl · 2KCl da platinaning asosiy valentligi 4 ga, qo’shimcha valentligi 6 ga tengdir.
Kompleks tarkibida markaziy atom bilan bevosita birikkan ligandlar orasidagi bog’lanishlar soni markaziy atomning koordinatsion soni deb ataladi. Kompleksda markaziy taom bilan ligandlar orasidagi barcha bog’lanishlar bir xil kuchga ega bo’ladi.
Markaziy ionning koordinatsion soni 1 dan 12 ga qadar bo’lishi mumkin. Lekin 8 dan katta koordinatsion sonlar kam uchraydi. Bir valentli elementlarning koordinatsion soni ko’pincha 2 ga teng bo’ladi: masalan: [Ag (NH₃)₂]Cl; K[Ag (CN)₂]. Ikki valentli elektronlarning koordinatsion soni ko’pincha to’rtga, ba‘zan uchga va oltiga teng bo’ladi; masalan: Na[PbJ₃], K₄[Fe (CN)₆], [Zn (NH₃)₄]Cl₂. Uch va to’rt valentli elementlarning koordinatsion sonlari asosan oltiga teng, masalan, K₃[Fe(CN)₆]. Besh valentli elementlarning koordinatsin soni 7 ga teng bo’ladi, masalan, K₂[NbF₇].
Markaziy atom bilan ligandlar – kompleksning ichki sferasini tashkil qiladi. Masalan, CoCl₃ · 6NH₃ da oltita ammiak kobalt bilan bevosita birikib bo’lib, uchta xlor kompleksning tashqi sferasiga moylanadi; tashqi mferadagi zarrachalar ichki sfera bilan ionli bog’langan bo’ladi. Masalan, [So(NH₃)₆]Cl₃ ni suvda eritilsa, u to’rtta ionga parchalandi