«kimyo-texnologiya»

4-Mavzu: Makkajo‘xori o’simligining biologiyasi va yetishtirish texnologiyasi  
  
Reja:  
1. Makkajo‘xorining - ahamiyati, kelib chiqishi, tarqalishi, hosildorligi   
2. Makkajo‘xorining biologiyasi va navlari  
3. Makkajo‘xorining yetishtirish texnologiyasi   
  
Makkajo‘xorining - ahamiyati, kelib chiqishi, tarqalishi, hosildorligi  
Dunyo  dehqonchiligida  ko‘p  tarqalgan  eng  qimmatli  va  serhosil  ekin 
hisoblanadi, donli ekinlar orasida umumiy hosili bo‘yicha ikkinchi, ekin maydoni 
bo‘yicha dunyoda uchinchi o‘rinda turadi. Makkajo‘xori oziq ovqat, non yopishda, 
chorvachilikda, yengil sanoatda xom ashyo sifatida keng qo‘llaniladi. Makkajo‘xori 
boshqa  donli  ekinlarga  qaraganda  hosildorligi  bilan  va  yemini  to‘yimliligi  bilan 
ustun keladi.  
Oziq-ovqat uchun uning  doni  ishlatiladi. Donning  tarkibida o‘rtacha 10,6% 
to‘qima, 1,4% kul, 4,3-5,0% moy, murtagida esa 25-40% moy bo‘ladi. Moy ko‘p 
bo‘lganligi uchun uni tez achiydi, shuning uchun un tayyorlashda murtagi ajratib 
olinadi, murtagidan oziq- ovqatda ishlatiladigan sifatli moy ishlab chiqariladi.  
Yem-xashak sifatida makkajo‘xorining doni va poyasi ishlatiladi. Uning doni 
juda  to‘yimli  bo‘lib,  1  kg.  donning  to‘yimliligi  1,34  kg  ozuqa  birligiga  teng. 

---

Makkajo‘xori  asosiy  silosbop  ekin  bo‘lib  sut-dumbul  pishish  davrida  silos 
tayyorlanadi. Bir kilogramm silosning to‘yimlilligi 0,20-0,25 ozuqa birligiga teng.   
Braziliyada ko‘pchilik avtomashinalar etil spirtida (benzin va dizel yoqilg‘i 
o‘rnini bosadi) ishlaydi. Braziliyaliklar etil spirtini asosan makkajo‘xoridan olishadi. 
(1 tonnasidan 180 litr spirt olinadi).  60 t/ga ko‘k massasidan 6000 m
3
 metan ishlab 
chiqariladi,   
Makkajo‘xori  texnik  ahamiyatiga  egadir.  Uning  donidan  kraxmal,  spirt, 
glyukoza,  sirka  kislotasi,  poyasidan  qog‘oz,  karton,  yog‘och  spirti  va  boshqa  xil 
mahsulot olinadi.  
Makkajo‘xori agrotexnik ahamiyatga ham egadir, u qurg‘oqchilikka chidamli 
va chopiqtalab o‘simlik bo‘lganligi uchun yerda begona o‘tlarning kamayishiga olib 
keladi.  Makkajo‘xori qor to‘sish maqsadida ham ishlatiladi, janubiy mamlakatlarda 
makkajo‘xorining tezpishar navlarini ekish natijasida bir yilda ikki marta hosil olish 
imkonini beradi va uni boshqa ekinlar bilan birgalikda qo‘shib ekish ham mumkin.