Kimyo-texnologiya

 
 
 
 
 

---

16 
8. Texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish 
 
Men loyixalayotgan ishlab chiqarish ob’ekti to‘liq avtomatik tarzda 
boshqarishga mo‘ljallangan va u quyidagi ko‘rsatkichlarni o‘z ichiga oladi. 
Texnologik jarayon markaziy boshqaruv pulti orqali boshqariladi. Har bir 
apparatni quyidagi ko‘rsatkichlar orqali boshqarish amalga oshiriladi: 
Parametrlar
Ifodalanishi
Funksiya
Ifodalanishi
Zichlik 
D
Ko’rsatkish (indicator) 
I 
Sarf 
F
Registratratsiya
R 
Harorat T Boshqarish
C 
Bosim
P
Signalizatya
A 
Sath 
L
O’chirib-yoqish
S 
Qovushqoqlik 
V
Qo’lda boshqarish
H 
Elektr kattaligi
E 
Tarkibi (konsentrantratsiya) 
Q
Neftni 
birlamchi 
qayta 
ishlashdan 
asosiy 
maqsad 
– berilgan 
assortimentdagi mahsulotni (distillyatni) talab qilingan sifat va maksimal tanlov 
orqali olishdan iborat. Bu maqsadlarni amalga oshirishda asosiy rolni boshqarish 
sistemasi va AT ning texnologik jarayon avtomatizatsiyasi o‘ynaydi. Bu Sistema 
quyidagi komponentlarni o‘z ichiga oladi: 
- barcha texnologik uskunalar ishidagi muhim parametrlarni aniq ifodalovchi 
o’lchov asboblarining kompleksi; 
- butun texnologiyada qurilmalar normal va xavfsiz ishlashini nazorat qiluvchi, 
berilgan parametrlar bo‘yicha avtomatik boshqarish lokal tarmoq komplekslari; 
- boshqaruvchi shaxs (operator) nazoratida muvofiqlashtiriladigan sistematik 
qurilmaning shit (blok) boshqaruvi; 
- berilgan muvofiqlashtiruvchi texnologik parametrlar bo’yicha belgilangan 
sifatda mikroprotseessor texnikali baza orqali butun boshli qurilma ishining 
markazlashtirilgan boshqaruv sistemasi yordamida stabil mahsulot ishlab chiqarish.

---

17 
AT uskunasida neftni texnologik haydash jarayoni quyidagi muhim 
parametrlarni o‘z ichiga oladi: temperatura, oqimlar sarf miqdori, bosim, suyuqlik 
sathi, elektomashinalardagi kuchlanish va tok miqdori, neftning sifat parametri va 
olinadigan ditillyat zichligi, qovushqoqligi, chaqnash harorati va boshqalar.
Hozirgi kunda barcha ishlab chiqarish birlashmalarining katta quvvatga ega 
bo’lgan liniyalarini avtomatik ravishda masofadan turib boshqarishni talab etmoqda. 
Ko’p yillik tajribalar shuni ko’rsatadaki, avtomatlashtirilgan boshqaruv 
tizimlarni (A. B. T.) sanoat korxonalariga joriy etish ishlab chiqarilayotgan mahsulot 
miqdrini 5 – 7 % oshirish, zahira xom – ashyo miqdorini 20 – 25% qisqartirish, 
mablag’lar almashuvini 16 – 18% ga kamaytirishni imkonini berdi. 
Ishlab 
chiqarish 
korxonalarida 
avtomatlashtirilmagan 
boshqarish 
sistemalarining yaratishdan ishlab chiqarish birlashmalariga joriy etishdan asosiy 
maqsad iqtisodiy masalalarini o’z ichiga olgan ma’muriy boshqarish sistemasini 
ko’pgina emas, balki korxona ishini optimal rejalashtirish va operativ boshqarish 
texnologik qurilmani ish rejimlarini optimallashtirish, shuning kimyoviy texnologik 
jarayonlarni fazoviy o’zgarishlarini (bosim, harorat, sarf, sath va boshqalar) rostlash 
kabi muammolarni yig’indisini hal etishdir. 
Avtomatik – texnologik jarayonlarni, odamning bevosita ishtirokisiz 
boshqarishda nazorat – o’lcha asboblari, rostlagichlar va boshqa qurilmalrni 
qo’llashdir. 
Ishchilarning texnologik jarayonida ishtirok etish darajasiga ko’ra 
avtomatlashtirish quyidagi turlarga bo’linadi: