Kimyo-texnologiya

 
 
 
 
 
 
 
 

---

6 
3. Tayyor mahsulotlarning tavsifi 
 
Menga loyixam bo‘yicha ishlab chiqariladigan tayyor maxsulot avtomobil va 
aviatsiya transportlarini va umuman benzin yonilg’isi bilan ishlaydigan barcha texnika 
vositalarini yoqilg’i bilan ta’minlashda katta ro‘l o‘ynaydi. 
Farg’ona NQZ da AI-80,AI-91,AI-92,AI-95 yoki eksrta markali avtomobil 
benzinlari va B-92 markali aviatsiya benzinlari haydaladi. 
Tovar benzinni benzin fraksiyalarini aralashtirish (kompaundlash) yo’li bilan 
tayyorlanadi. Avtomobil benzinlarini tayyorlashda ishlatiladigan komponentlarni 
miqdoriva sifati bir-biridan katta farqqiladiyu xattoki, bir zavodning o’zida xar-xil 
vaqtda 
tayyorlangan 
bir 
markadagi 
benzinlar 
xam 
komponent 
sostavi 
bo’yichafarqqilishi mumkin, chunki zavodning programmasi o’zagrib qolishi yoki 
ta’mirlash ishlari bajarilishi mumkin.
Xozirgi vaqtda Respublikamiz NQZ larida A-66, A-72, A-76, AI-93 va AI-
98 markadagi benzinlar ishlab chiqarilmoqda. Bundan tashqari maxsus texnik shart 
bo’yicha oz miqdorda «Ekstra» benzini ishlab chiqarilmoqda, bu benzinni AI-95 xam 
deyiladi.Benzin markalarini ko’pligi ekspluatasiyadagi avtomobil dvigatelllarini 
talablarini turliligi bilan isbotlanadi. 
Xozirga vaqtda benzinlar to’g’ri xaydab olingan, termik, katalitik krekingda 
xosil bo’lgan, riforming, kokslash, gidrokrekinglash, alkillash. Polimerlash, 
izomerlashda gazni va neftni qayta ishlash jarayonlarida xosil bo’lgan komponentlarni 
aralashtirib tayyorlanadi. 
Komponentlarni 
benzindagi 
nisbati 
ko’proq 
ularni 
detonasiya 
xususiyatlariga (detonasiyaga barqarorligiga) qarab va fraksiyalarni tarkibiy qismiga, 
xamda oltingugurtning miqdoriga, kimyoviy barqarorligiga qarabaniqlanadi. 
Neftlardan to’g’ri xaydab olingan benzinlarda, odatda, normal parafin uglevodorodlar 
ko’p. 
Ularni detonasiyaga barqarorligi past – oktan soni kam. Oxirgi qaynash 
xaroratini pasayishi, to’g’ri xaydab olingan benzinlarni detonasiyaga barqarorligini 
orttiradi. Masalan, benzin fraksiyasi 28-200
0
C (to’g’ri xaydalgan Romashkin neftidan) 

---

7 
oktan soni 41 ga teng. Fraksiya 28-180
0
C = 46. fraksiya 28-120
0
C=58, fraksiya 28-
62=75. 
Termik kreking benzinlarida to’yinmagan uglevodorodlarning normal 
parafin uglevodorodlariga nisbatan miqdoriyuqori, shuning uchun termik kreking 
benzinlarning oktan soni yuqori. Chunki, ularning tarkibida aromatik uglevodorodlar 
va izoparafinlarning miqdoriyuqori. Katalitik riforming jarayoni to’g’ri xaydab olingan 
benzinlarni detonasiyaga barqarorligini oshirishga mo’ljallangan. 
Katalitik riforming benzinlarida 70% gacha aromatik uglevodorodlar 
bo’ladi. Tovar benzin komponenti sifatida platforming benzini to’laligiga olinishi 
mumkin yoki uning aloxida komponentlari ishlatilishi mumkin Tovarbenzinlarini 
detonasiya xususiyatini oshirish uchun maxsus tayyorlangan yuqori oktanli 
komponentlar qo’llaniladi.
To’g’ridan-to’g’ri haydalgan benzinning xarakteristikasi
ГОСТ, ОСТ, ТУ –СТП 011201-400048-97 standartlar bo’yicha tekshirish uchun zarur 
bo’lgan sifat ko’rsatkichlari: 
1. Fraksion tarkibi
O’lchov miqdori
Foydalanilishi 
a) 
benzinning 
boshlang’ich 
qaynash 
harorati, C 
53 
Bular Л 35-11/300, 
ЛЧ 35-11/600, 
35.2 ustanovkalariga 
hom 
ashyo 
sifatida 
beriladi. Undan A-72, 
A-76, 
A-80 
markalaridagi benzinlar 
olinadi.
b) 10% benzin ushbu 
temperaturada haydaladi, 
C 
c) benzinning qaynash 
haroratining tugashi, C 
2. Suv bilan erigan kislota 
va ishqor
75 dan ko’p emas 
180 dan ko’p emas
yo’q 
3. 
Mis 
plastinkada 
tekshirish
dosh beradi 
Avtobenzinlarga 
komponent 
sifatida 

---

8 
4. 
Oltingugurtning 
massaviy ulushi, % 
0.15 dan ko’p emas
beriladi
Bеnzinlаr kаrbyurаtоrli mоtоrlаrdа yoqilаdi. Mоtоrni silindridа bеnzin 
bug’lаri hаvо bilаn аrаlаshtirib pоrshеn bilаn sаqilаdi. Tаshqаridаn аlаngа bеrilsа 
аrаlаshmа yonаdi. 
Аvtоmоbil bеnzinlаri А-76, А-80, АI-93, АI-98 vа ekstrа yoki АI-95 
mаrkаli bilаn chiqаrilаdi.
А-76 
А-80 
АI-93 
АI-98 
Ekstrа АI-95