Kimyo sanoati va ishlab chiqarilgan kimyoviy mahsulotlar mustaqilligimizning moddiy tehnikaviy bazasini yaratishda muhim o’rin tutadi

3.Xom – ashyo maxsulotlarining tavsifi

Ammiak, havo va suv, suyultirilgan nitrat kislota olish uchun xom –

ashyo hisoblanadi. Yordamchi materiallar va energetik resurslar bo’lib, ammiakni oksidlash va chiqindi gazlarni tozalash katalizatorlari, tabiiy gaz, bug’ va elektr energiya xizmat qiladi.
Ammiak oddiy sharoitda o’tkir xidli, rangsiz gaz, suvda va boshqa
erituvchilarda yaxshi eriydi.
Suyuq holdagi ammiak rangsiz suyuqlik, amaliy jihatdan elektr tokini
o’tkazmaydi. Suyuq ammiak tarkibidagi qoshimchalar bo’lishi ГОСТ6221-90 bo’yicha belgilanadi. Ko’p uchraydigan tipik qo’shimchalarda suv, yog’lar, katalizator changlari va ammoniy karbonat, erigan gazlar (vodorod, azot, metan) kiradi. ГОСТ shartlari buzilgan nsuyuq ammiakdagi qo’shimchalar ammiak – havo aralashmasiga qo’shimcha tushib azot oksidi chiqishini kamaytirish mumkin. Vodorod va metan qo’shilib qolgan bo’lsa, ammiak – havo aralashmasining portlash chegarasini buzadi.
Havo texnik hisoblar uchun havo (% hajm) tarkibi quyidagicha olinadi:
N₂ – 78,1%; O₂ – 21,0%, Ar – 0,9%; suv bug’i esa 0,1 – 2,8% oralig’ida olinadi. Havo tarkibida yana SO₂, NH₃, CO₂ ham qatnashgan bo’lishi mumkin.
Korxona hududi maydonlarida havo kelib chiqishi turlicha noorganik
chiqindi gaz komponentlari (SO₂, SO₃, H₂S, C₂H₂, Cl₂) ifloslanadi. Havodagi chang miqdori 0,5 – 1,0 mg/m³ ni tashkil eadi.
Quyidagi jadvaldan ammiakni konversiyalash bosqichida ishtirok etadigan gaz aralashmasidagi havo va boshqa gazlar entalpiyasi keltirilgan.
3.1 jadval

T ^oC	Havo	O2	N2	NH3	NO	H2O bug’i
I	II	III	IV	V	VI	VII
100	2834,5	2960,0	2867,9	3617,4	2897,2	3311,7
200	5706,6	6008,1	5802,9	7548,4	5890,6	6753,3
400	11568,1	12355,2	11852,8	16315,9	12087,3	14004,8
600	17576,2	18987,1	18133,0	26188,4	18555,9	21725,3
800	23739,1	25853,5	24614,2	37040,6	25254,8	29897,9
1000	30048,6	32904,0	31279,6	48780,4	32133,7	38493,4

Ammiak havo va kislorod bilan aralashmasi xavfli portlivchidir.

Ammiak kislorodni azot aralashmasining konsentratsiyaviy portlash chegaralari quyidagicha keltirilgan.
3.2 jadval

Portlash chegarasi	Aralashmadagi O2 miqdori (%)
	100	80	60	50	40	30	20
Past	13,5	18,0	19,0	19,0	18,0	11,0	22,0
Yuqori	82,0	77,0	69,0	64,0	57,0	46,0	31,0

Bosimning ortishi aralshmaning portlash chegarasini kamaytiradi.

Stexometik ammiak havo aralashmasining yonish harorati 2040^oC ni tashkl qiladi. Olovning tarqalish tezligi 0,3 m/s dan iborat.
Suv nitrat kislota ishlab chiqarishda absorbent sifatida, issiqlikni
utilizatsiya qilishda, reaksion qurilmalarni sovutishda ishlatiladi. Azot oksidlarini absorbsiya qilishda ko’proq bug’ kondensati yoki kimyoviy tozalangan suv ishlatiladi. Ayrim sxemalarda esa ammiakli selitraning sharbat bug’ kondensatidan foydalanishga ruxsat etilgan. Barcha holatlarda ham ishlatilayotgan suv tarkibidagi erkin ammiak va qattiq qo’shimchalar bo’lmasligi xlorid ioni 2 mg/l dan, yog’lar 1 mg/l dan, ammiakli selitra eritmasi 0,5 mg/l dan ortmasligi kerar.
Utilizator qozonlarida qo’llaniladigan kimyoviy tozalangan suv
ГОСТ20995 – 75 va ОСТ 108.034.02 – 79 talablariga javob berishi kerak. Qurilma jovubishda qo’llaniladigan texnik suv quyidagicha talablarga javob berishi va ular tarkibidagi har xil qo’shimchalardan tozalanishi kerak.