Kimyo kafedrasi

Kimyoviy oranjereya

a) “Silikat bog‘i”. Sotiladigan idora yelimi asosan natriy silikatdan iborat bo‘lib, uni eruvchan shisha ham deyiladi. Yangi sotib olingan qog‘oz yelimini suv bilan 1:1 nisbatda suyultirib mo‘l eritma tayyorlanadi. Uni bir nechta o‘lchov tsilindriga bo‘lib quyiladi va har biriga quyidagi tuzlarning kristallaridan birortasi qo‘shiladi:

FeCl3·6H2O, FeSO4·7H2O, CoCl2·6H2O, MnCl2·4H2O, CuSO4·5H2O, NiCl2·6H2O (yoki NiSO4·7H2O), Al2(SO4)3·18H2O (yoki AlCl3·6H2O), HgCl2 va h.k.

Kimyoviy oranjereya

Kristallardan yirikroqlarini tanlab olib 3-4 donadan qo‘shilsa, kifoya. Temir xlorid – qo‘ng‘ir, temir kuporosi – qoramtir, kobalt xlorid-ko‘k, nikel tuzlari – yashil, simob xlorid esa yorqin sariq rangli “suv o‘tlari” yoki “gullari” kabi o‘sib chiqadi. Temir, kobalt, nikel tuzlari tezroq, simob va alyuminiy tuzlari sekinroq “o‘sadi”. Alyuminiy birikmalari rangsiz “naqsh” hosil qiladi. Ushbu sanab o‘tilgan tuzlar erigan zahotiyoq natriy silikat bilan ta’sirlashib erimaydigan tuzlarin hosil qiladi. Bu erimaydigan tuzlar ya’ni tegishli silikatlar kristallarning atrofini parda kabi o‘rab oladi. Diffuziya kuchi hisobiga parda ichiga suv kiradi va bosimning ortishi evaziga hisobiga parda ichiga suv kiradi va bosimning ortishi evaziga parda yoriladi. Parda ichidagi suyuqlik atrofdagi suyuqlik bilan yana ta’sirlashadi va parda yangidan paydo bo‘ladi. Butoqlar, shoxchalar, novdalar, barglar va gullar (barcha so‘zlar ko‘chma ma’noda qo‘llanmoqda), hullas, “Silikat bog‘i” shu tarzda bunyod etiladi.

Kimyoviy oranjereya

Tajriba tugagach natriy silikat eritmasini o‘lchov tsilindrlaridan boshqa idishga qo‘yib olish va shisha idishlarni yaxshilab yuvish lozim. Silikat yelimi (umuman, eruvchan silikatlar) shishaga ta’sir etadi va o‘chmaydigan dog‘ qoldiradi.

Eslatma: Ushbu tajribani bitta kattaroq hajmli idishda o‘tkazish va o‘ziga hos guldastani bir joyda hosil qilish ham mumkin.