«kimyo» kafedrasi “umumiy kimyo” fanidan

Fizikaviy xossalari. Oksikislotalar suyuq yoki qattiq moddalar bo’lib suvda yaxshi eriydi. Oksikislotalarning kislotalik xususiyatlari tegishli kislotalarnikiga qaraganda kuchli ifodalangan. Masalan, glikol kislotaning kislotalik konstantasi sirka kislotanikiga qaraganda 6,5 marta katta.
Kimyoviy xossalari.
I.Kislotа hamda spirt sifаtidаgi xossаlаri. Oksikislotalar kimyoviy xossalari jixatidan kislotalar va spirtlarning xossalarini takrorlaydilar.
1.Kislota sifatida ular, tuz murakkab efir, amidlarni hosil qiladilar. Masalan:

2.Spirtlarga o’xshab alkgolyatlarni, oddiy efirlarni hosil qiladilar, gidroksil guruhi galogen bilan almashina oladi:

Reaksiyani karboksil yoki gidroksil guruhi hisobiga olib borish uchun ta’sir etadigan reagentlarni tanlab olib boriladi.
II. a, b vа g - oksikislotаlаrning o’zigа xos reaksiyalаri.
Oksikislotalar uchun yuqorida ko’rsatilgan reaksiyalardan tashqari yana bir qancha faqat oksikislotalar uchun xos bo’lgan reaksiyalar mavjud. Bular quyidagilardir:
1. -oksikislotalar oson qaytarilib to’yingan bir asosli kislotalarni hosil qiladilar:

2. -oksikislotalar suyultirilgan kislotalar bilan qo’shib qizdirilganda chumoli kislota ajratib parchalanadilar:

3. -, - va -kislotalar qizdirilganda turlicha o’zgarishga uchraydilar. Bunda -oksikislotalardan laktidlar hosil bo’ladi:

-oksikislotalar qizdirilganda o’zlaridan suvni yo’qotib to’yinmagan kislotalarga aylanadilar:

, - va boshqa kislotalar qizdirilganda laktonlarni hosil qiladilar.

Alohida vakillari. Bir asosli 2 atomli oksikislotlar ko’p bo’lganligidan ularning muhim vakillari ustidagina to’xtala­miz.
Glikol kislota НОСН₂-СООН oksikislotalarning eng oddiy vakili. U bi­rinchi marta etilеnglikolni oksidlab olingan shuning uchun glikol kislota dеb ataladi. Glikol kislota tabiatda yaxshi pishmagan mе­valarda uchraydi. U asosan xlorsirka kislota yoki uning tuzini katalizator ishtirokida gidroliz qilib olinadi: