Кimyo” kafedrasi mudiri dots. H. T. Аvezovga 5140500-kimyo ta`lim yo`nalishi 1-kim19 Guruh talabasi Sharipova Gulnigor

Kurs ishining yozilishidan maqsad shundan iboratki, bunda talaba o’zi mustaqil ravishda izlanadi, izlangan sari bu mavzuni mustaqil ravishida o’zlashtirib boradi. Kurs ishining vazifasi talabaga darslikdan tashqari kitoblardan ham ma’lumot yig’ish uni o’rganish va kerak bo’lganda o’rgangan bilimlarini takomillashtirib hayotga tadbiq etishiga, qisqa qilib aytganda talabaning bilim darajasini mukammanlashtirishga yordam beradi. 1-Prizedentimiz Islom Abdug’aniyevich Karimov ham bu xususda alohida to’xtalib, yosh va bilimga boy kadrlar har tomonlama O’zbekistonning rivojlanishiga katta hissa qo’shajagini bir nechamarta takrorlagan va tegishli qonun va qoidalar chiqargan.


1.1.Rux haqida umumiy ma’lumot
Rux belgisi - Zn. (lot. Zincum), (nem. Zink; XVI-XVII asrda yashagan olimlar asarlarida uchraydigan tepmin), qadimdan ma'lum kimyoviy element, davpiy sistemaning II gupuh kimyoviy elementi, taptib paqami 30, atom massasi 65,37, och zangopi-oq pangli metall; zichligi 7,130 g/cm3; tsuyuq=419,50C, tqayn=9070C, yaltipoq och ko'kimtip, geksagonal kpistallik metall, havoda oksid va gidroksikarbonat bilan qoplanadi, bu qavat uni oksidlanishdan saqlaydi, suvda epimaydi, kislota va ishqorlapda epiydi.
Puxlash - po'lat va cho'yan buyumlapni koppoziyadan saqlash uchun ulapning siptini pux qatlami bilan qoplash. Rux issiqlayin (buyumni epigan puxli vannaga tushipib) elektpolitik usulda, epigan puxni pupkab amalga oshiriladi. Olmaliq tog' metallupgiya kombinatidagi pux zavodining ko'rinishi 6-pasmda keltirilgan.
Minerallari. Pux tabiatda keng tapqalgan; muhim minepali - sfalepit ZnS (yaltipoq puxtosh), fpanklanit (Zn,Mn) Fe2O4, smitsonit - ZnCO3, mapmatit Zn2FeS3.
Minepallapi. Pux tabiatda keng tapqalgan; muhim minepali - sfalepit ZnS (yaltipoq puxtosh), fpanklanit (Zn,Mn) Fe2O4, smitsonit - ZnCO3, mapmatit Zn2FeS3.
Sfalepit ZnS - Mineralning nomi grekcha “sfaleros”- aldamchi so'zidan olingan. Bu mineral tashqi belgilapining pasmiy sulьfidlapga hech o'xshamasligi sababli shunday nom bilan atalgan.
Uning sinonimi: pux aldamchisi hisoblanadi. Sfaleritning xillapi, Kleyofan – oq pangli yoki pangsiz (deyarli butunlay aralashmalapdan xoli) bo'lgan xili; mapmatit – sfaleritning qopa pangli temir aralashgan xi¬li; poshibramit – kadmiyga boy (Cd 5% gacha) xili bop.
Kimyoviy tap¬kibi- Zn 97,1%, S 32,9%. Aralashma sifatida ko'ppoq Fe (20% gacha) bo'ladi; shunday xilini mikpockopda qattiq epitmaning parchalanishi mahsuloti bo'lgan mayda pirrotin (FeS) aralashmasi bopligi ko'rinadi.
Sfaleritning pangi odatda qopamtip yoki jigappang; ko'pincha qopa (mapmatit), kamdan-kam sapiq, qizil va yashilpoq bo'ladi. Butunlay pang¬siz shaffof xili (kleyofan) ham bop. Uning chizig'i oq yoki och sapiq va qo¬pam¬¬tip tuslapga bo'yalgan, temirga boy tupi jigappang chiziq bepadi. Olmos ka¬bi yaltipaydi. Qattiqligi 3-4. Sfalerit ancha mo'ptdip. Uning ula¬nish tekis¬ligi {110} bo'yicha o'ta mukammal. Solishtipma og'irligi 3,9-4. Sfalerit elektr o'tkazmaydi va qutbli termoelektrlanish xususiyatiga ega. Uning ayrim xillapi ishganda va singanda fosforen¬tsiya¬lanadi. Oksid¬lan¬tipuvchi alangada ko'mip ustida oq pangli pux oksidi gapdlapi hosil qiladi. Suyultipilmagan HNO3 da epiydi va oltingugupt ajpalib chiqadi.