Kimyo kafedrasi kimyo yo’nalishi 2-kurs 20

III.2. Zeotrop va azetropik aralashmarlani ajratish uchun issiqlik va material oqimlari bilan komplekslardan foydalanish.

Kompleks ustunlarga yonma yon ekstraktsiya qilingan ustunlar bir nechta besleme ustunlari, shuningdek to`liq va qisman bog`langan ustunlar (yon qismli ustunlar) issiqlik va material oqimlari kiradi. Ajratish kompleksini elementlari sifatida murakkab ustunlardan foydalanish ajratish jarayonini tashkil qilishning mumkin bo`lgan variantlari sonini sezilarli darajada oshiradi. Issiqlik komplekslari bir qator sanoat aralashmalarining ajralishi bilan bog`liq bo`lgan oqimlar bilan tekshiriladi. Ularning gaz fraktsiyasi stansiyalarida izo-Ca, n-Ca, izo-Cs, n-Cs aralashmalari uchun ishlatilishi ajratish uchun energiya sarfini 50% ga qisqartirishga imkon beradi. Ikkilamchi distillash agregatlarida bog`langan issiqlik oqimi bilan komplekslardan foydalanish shunga o`xshash natijalarni berishi mumkin. Neftni qayta ishlashda keng qo`llaniladigan masofadan ajratish bo`limlari bo`lgan ustunlar (moyni birlamchi distellash uchun agregatlar, kataletik yorilish,aromatik uglevodorodlarni ajratish, benzinlarni birlamchi distillash va boshqalar) va masofadan mustahkamlash bo`limlari bo`lgan ustunlar (masalan azot argon va kislorod olish uchun havoni ajratish komplekslari) qisman bog`langan issiqlik oqimi bilan komplekslari deb tasniflanishi kerak.


Evristik qoidalarga asoslangan sintez usullari
Ushbu usullar mavjud ajratish sxemalarini sintez qilish strategiyasini belgilaydigan maxsus qoidalar to’plamining shakllanishiga asoslanadi. Ushbu qoidalar odatda , jarayonlarning fizik-kimyoviy qonunlarni aks ettiradi. Turli mualliflar tomonidan taklif qilingan evristik qoidalar quyidagilar:
- Distillash ajratish usuli bilan zeotropic aralashmalar uchun “to’g’ridan – to’g’ri “ ajratish ketma ketligiga ustunlik beriladi ( tarkibiy qismlar bir – biridan ajralib turadi, eng yuqori darajada o’zgaruvchan ( eng past qaynash nuqtasiga ega ) komponentdan boshlab ) . Ustunlar );
-Tarkibiy qism boshlang’ich aralashmaning boshqa barcha tarkibiy qismlaridan aancha yuqori bo’lgan tarkibiy qism birinchi navbatda tarkibiy qismlar yoki fraksiyalarini tanlash uchun tanlanishi kerak;
-Qiyin bo’lgan alohida ajratish juftligini yoki alohida qiyin bo’lgan alohida qismlarni ajratish jarayoni ajratishning umumiy ketma ketligida nihoyasiga yetkazilishi kerak;
- Uskunaga taasiri jihatidan eng “ tajovuzkor” komponentni ajratish tizimidan olib tashlash kerak;
-Sxemaning bir varianti tanlanadi unda har bir ustundaagi yuqori va pastki mahsulotlarning nisbati birlikka yaqin;
-Umumiy kalit tarkibiy qismlarining nisbiy o’zgaruvchanlikdagi faarqlarini kamaytirish uchun ajratish amalga oshirilafdigan sxema variant tanlangaan;
Ajratuvchi vositani u kiritilgan asbobdan so’ng darhol ajratish keraak. Ko’rib chiqilgan qoidalaar ajratishning barcha usullari va holatlarini qamrab olmaydi. Ular ko’pincha bir-biriga zid keladi va bazilarini aks ettiradi.