Kimyo fanidan maqsadli malaka oshirish kursi

• Mavzu: Tarkibning doimiylik qonuni

• 19 - dars

• 7- sinf Kimyo

• Surxondaryo VXTXQTMOHM

• Darsning maqsadi

• 2

• O‘tgan mavzuni takrorlash

• Kimyoviy reaksiyaning borishida sodir bo‘ladigan belgilarni sanab o‘ting.
• Kimyoviy reaksiyalarning amalga oshishi va tez borishiga imkon beradigan shartlarni aytib bering.
• Mis yoki bronzadan yasalgan buyum uzoq yillar ochiq havoda tursa, qorayib yoki ko‘karib ketadi. Shu hodisani izohlab bering.
• Ohaktosh (CaCO3) parchalanganda kalsiy oksid (CaO) va karbonat angidrid (CO2) hosil bo‘ladi. Shu reaksiya tenglamasini yozing.

• 3

• Abu Ali ibn Sino

• «Tib qonunlari» asarida sodda va murakkab dorilarni ta’riflab, har qanday dorivor vosita ma’lum tarkibga ega bo‘lishini izohlash orqali tarkibning doimiyligi haqidagi dastlabki tushunchalarni bayon etgan.

• 4

• Jozef Prust

• 5

• Suv vodorod (H) va kislorod (O) elementlari atomlaridan tashkil topgan.
• Suvda vodorodning massa ulushi 11,11 %, kislorodning massa ulushi 88,89 % ga teng. Yani 100 g suvda 11,11 g vodorod atomlari va 88,89 g kislorod atomlari mavjud.

• 6

• 7

• qattiq (muz) suyuq (suv) gaz (bug‘)

• Fizikaviy o‘zgarishlarda modda tarkibi o‘zgarmaydi !

Suv molekulasi 11,11% H + 88,89 % O

• Miqdor va sifat doimo bog‘liqlikda bo‘ladi.

• 8

• Vodorod peroksid molekulasi
• 5,88% H + 94,12%

• Modda tarkibida atomlarning miqdor o‘zgarishlari sifat o‘zgarishlariga olib keladi !

• 9

• Ingliz olimi Dalton: “Birikmalar bir elementning ma’lum sondagi atomlari boshqa elementning aniq sondagi atomlari bilan birikishidan hosil bo‘ladi”,- degan fikrni bildirgan.
• Dalton 1803-yilda “Karrali nisbatlar qonuni”ni taklif qildi.

• 10

• Jon Dalton

• Agar 2 element bir-biri bilan bir necha kimyoviy birikma hosil qilsa, bu birikmalardagi bir element massasiga to‘g‘ri keladigan boshqa element massalari o‘zaro kichik butun sonlar nisbatida bo‘ladi.

• Karrali nisbat

• 11

Birikma	Miqdor, massa ulushi %		Uglerodning bir massa birligiga to‘g‘ri keladigan kislorod massa birliklari soni (O : C)
	C	O
CO	42,86	57,14	1,33 : 1
CO2	27,27	72,73	2,66 : 2

• Uyga vazifa

• 12

Eniga:
1.	Jumlani to‘ldiring: "Har qanday kimyoviy sof modda olinish usuli va joyidan qat’i nazar ......... tarkibga ega bo‘ladi".
3.	Modda tarkibidagi qaysi o‘zgarishlar sifat o‘zgarishiga olib keladi?
4.	Jumlani to‘ldiring: Vodorod ......... tibbiyotda yara va jarohatlarni yuvishda, hamda dezinfeksiyalovchi vosita sifatida ishlatiladi.
7.	"Tarkibning doimiylik qonuni"ni yaratgan fransuz olimi kim?

Bo‘yiga:
2.	«Tib qonunlari» asarida sodda va murakkab dorilarni ta’riflab, har qanday dorivor vosita ma’lum tarkibga ega bo‘lishini izohlash orqali tarkibning doimiyligi haqidagi dastlabki tushunchalarni bayon etgan buyuk mutafakkir kim?
5.	"Karrali nisbatlar qonuni" ni kashf qilgan ingliz olimi.
6.	Sifat tarkibi O va H atonlaridan iborat, miqdor tarkibi 11,11 % H va 88,89 % kisloroddan iborat kimyoviy birikma qanday ataladi?