Kimyo fanidan laboratoriya mashg’ulotlari

12- rasm. Spirt lampasi. 13- rasm. Gaz gorelkalari: 14-rasm. Kavsharlash

A) teklyu; b) bunzen. 1—nay; isitgichi

2—havo kirituvchi tuynuk; 3—taglik.

Yuqoriroq harorat hosil qilish uchun hammomga suv o‘rniga yog‘ yoki biror tuz (NaCl, CaCl₂) eritmasi solinadi. Qumhammomi ham laboratoriyada sekin va bir tekis qizdirish uchun ishlatiladi. U ichiga toza, quruq qum to‘ldirilgan metall kosachadan iborat.

Amaliy ishlarni bajarishda qo‘llaniladigan asbob va idishlar.Kimyoviy laboratoriyada mashg‘ulotlar davomida moddalar bilan bajariladi, amaliy ishlarning ko‘pchiligi yupqa shisha idishlarda olib boriladi. Bunday idishlar haroratning birdan o‘zgarishiga odatdagi shishaga qaraganda ancha chidamli bo‘ladi. Eng ko‘p ishlatiladigan shisha idishlar jumlasiga reaktiv saqlash uchun qo‘llaniladigan moslamali, maxsus probirka, kimyoviy probirkalar, kimyoviy stakan, yassi va yumaloq tubli kolbalar.

Vyurts kol­basi, retorta, konussimon kolba, kimyoviy, tomizg‘ichli va ajratkich voronkalar, eksikatorlar, o‘lchov kolbalari, silindr va menzurkalar, pipetka va byuretkalar, kristallizator kiradi. Laboratoriya sharoitida eritmalarni saqlash uchun moslashtirilgan maxsus yog‘ochli shtativ idishlarni mahkamlab qo‘yish uchun halqali va qisqichli temir shtativlar hamishlatiladi. Shisha idishlar qizdirilganida sin­masligi uchun asbestlangan metal to‘rlardan qattiq modda­larni yuqori haroratda qizdirish lozim bo‘lganda chinni tigellardan foydalaniladi. Ular simga chinni nay kiygizilgan uchburchakning ustiga qoyib qizdiriladi.

Laboratoriya mashg‘ulotlarida shisha idishlar bilan bir qatorda, chinni kosachalar va tigellar, chinni stakan hamda hovoncha dastasi bilan ishlatiladi.

Odatda shisha retortalar va probirkalar ochiq alangada (to‘rsiz) qizdiriladi. Ularni qizdirish uchun gorelka alangasini idish atrofida asta-sekin yuritib, idishlarni isitib olish kerak. Probirka ozroq qizdiriladigan bo‘lsa, uni shtativ qis­qichiga o‘rnatmay, qo‘l bilan yoki yog‘ochdan yasalgan qisqich bilan ushlab turiladi.

Tajriba uchun ishlatiladigan hamma idishlar maxsus cho‘tkalar yordamida suv bilan yuvilib, so‘ng distil­langan suvda chayiladi. Idishlar juda iflos bo‘lsa, „xrom aralashmasi“ (kaliy dixro­mat­ning konsentrlangan sulfat kislotadagi eritmasi) bilan yuviladi. Yuvilgan idishlar quritish taxtachasida tezroq quritish kerak bo‘lsa, elektr toki bilan isitiladigan shkaflarda quritiladi.