Kimyo- texnologiya

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI

OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

FARG’ONA POLITEXNIKA INSTITUTI

“KIMYO- TEXNOLOGIYA”

fakulteti

“Kimyoviy texnologiya” kafedrasi

«Kimyoviy ishlab chiqarish energotexnologiyalari»

fanidan

MUSTAQIL ISH

Mavzu: “Termodinamikaning 1-qonuni”

71-18 KT

Bajardi: ________ G’ulomov E

Qabul qildi : ________ Yuldashev X.

Farg`ona-2021

Termodinamikaning 1-qonuni

Termodinamikaning birinchi bosh qonuni tizimning energiya saqlanish qonuni boʻlib, unga, asosan, tizim oʻzining ichki energiyasi yoki qandaydir tashqi energiya manbai hisobiga ish bajarishi mumkin. Bu krnunni Yu. R. Mayer taʼriflagan. G. Gelmgolts aniqroq shaklga keltirgan (1874). T.ning ikkinchi bosh qonun i quyidagicha: issiqlik energiyasi ishga aylanish jarayonida toʻliq miqdorda ishga aylanmaydi, issiqlik sovuq tizimdan issiq tizimga oʻzoʻzidan oʻta olmaydi. Bu qonunni R. Klauzius taʼriflagan (1850). Bu konunga asosan, har qanday mashina uzatilgan issiklikni toʻliq ishga aylantira olmaydi, issiklikning maʼlum qismi sovitkichda qoladi (qarang Karno sikli).^[1]

Koʻpgina quvvat stansiyalari va dvigatellar issiqlik energiyasini ishga aylantirish orqali ishlaydi. Buning sababi, qizdirilgan gaz mexanik turbinalar yoki porshenlarni harakatlantirib ish bajarishi mumkin. Termodinamikaning birinchi qonuni gazlar uchun energiyaning saqlanish qonunini tavsiflaydi. Termodinamikaning birinchi qonuniga koʻra, \Delta UΔUdelta, U sistema ichki energiyasining oʻzgarishi sistemaga berilgan issiqlik miqdori QQQ va sistema ustida bajarilgan ish WWW ning yigʻindisiga teng. Formula shaklida termodinamikaning birinchi qonuni quyidagicha:



Bu yerda 

ΔUdelta,

U – sistema ichki energiyasi 

U ning oʻzgarishi. 

Q – sistemaga uzatilgan umumiy issiqlik miqdori, yaʼni 

Q sistemaga uzatilgan barcha issiqlik miqdorlarining yigʻindisi. 

W – sistema ustida bajarilgan umumiy ish.^[2]

Issiqlik miqdori Q va temperatura Tbir narsami?

Yoʻq. Bu – termodinamikaning birinchi qonuni bilan ishlashda yuzaga keladigan eng keng tarqalgan notoʻgʻri tushunchalardan biri. Issiqlik miqdori Q gazga berilgan issiqlik energiyasini bildiradi (masalan, idish devorlari orqali oʻtkazilgan issiqlik). Boshqa tomondan,  T harorat – bu gazning toʻla ichki energiyasiga proporsional boʻlgan kattalik. Shunday qilib, Q – bu issiqlik oʻtkazuvchanlik orqali olingan energiya, ammo T gaz ichki energiyasiga proporsional. Agar konteyner termodinamik izolyatsiyalangan boʻlsa, gazga kiradigan issiqlik miqdori nolga (Q = 0)(Q=0)left parenthesis, Q, equals, 0, right parenthesis teng boʻlishi mumkin, ammo bu gazning harorati nolga teng degani emas (chunki gaz biroz ichki energiyaga ega boʻladi).

Buni tushunib olish uchun gaz Q issiqlik miqdori chiqarsa ham, uning harorati T oshishi mumkinligini hisobga oling. Bu gʻayrioddiy boʻlib tuyuladi, lekin ish ham, issiqlik miqdori ham gazning ichki energiyasini oʻzgartirgani sababli ular gazning haroratiga ham taʼsir qilishi mumkin. Masalan, siz porshenni muzli suvga qoʻysangiz, gaz issiqlik energiyasini chiqaradi. Lekin biz porshen bilan gazni siqadigan boʻlsak va gaz ustida bajarilgan ish gaz yoʻqotilgan issiqlik energiyasidan kattaroq boʻlsa, gazning umumiy ichki energiyasi ortadi.

[1]https://uz.wikipedia.org/wiki/Termodinamika

[2]https://uz.khanacademy.org/science/physics/thermodynamics/laws-of-thermodynamics/a/what-is-the-first-law-of-thermodynamics