Kimyo – biologiya

2. Laboratoriya ishi.

Mavzu: Turgor hodisasini kuzatish.
Umumiy ma’lumot.
Tashqi muhit eritmasining osmotik bosim kuchi hujayra osmotik bosim kuchidan ko’p bo’lsa g i p ye r t o n i k, kam bo’lsa g i p o t o n i k , hujayra va eritmalarning osmotik bosim kuchlari bir-biriga teng kelsa i z o t o n i k eritma deyiladi.
Osmotik potensiali kuchli bo’lgan o’simlik hujayrasini suvga solganda tashqaridagi suv ichkariga o’tib, hujayra taranglashib, turgor holatga kekadi. Hujayrani turgor holatga keltirgan kuch t u r g o r b o s i m k u ch i deyilib, T harfi bilan belgilanadi. Turgor bosim kuchi ta’sirida hujayra po’sti kengayadi yoki buziladi. Biroq hujayra po’sti ma’lum darajagacha kengayib turgor bosimga teng bo’lgan kuch bilan ta’sir ko’rsatadi. Bu kuch W harfi bilan belgilanadi. Hujayra suvga to’yinganda osmotik bosim kuchi, turgor bosim kuchi va unga qarshi kuchlar o’zaro tenglashadi.
P=T-W
Kerakli o’quv materiallari:
Kartoshka, NaCl yoki qandning 1n eritmasi, chizg’ich, ikkita katta probirka, ustara.
Darsning maqsadi:
Kartoshka kesigi yordamida hujayralarning turgor holatini aniqlash.
Ishning bajarilishi.
Kartoshkadan uzunligi 5 sm, ko’ndalang kesimi 64 mm² bo’lgan 10 dona kesik tayyorlanadi (2-rasm). Kesiklarning 5 tasi NaCl yoki saxarozaning 1n eritmasiga, qolgan 5 tasi suvga solinadi. Oradan 1-1,5 soat o’tgach kesiklarning hamma tomoni qayta o’lchanadi. Qand yoki NaCl eritmasiga solingan kesiklar burishib, hajmi kichrayib qoladi, suvga solinganlarining hajmi aksincha, kattalashib to’qimalari taranglashadi.
Hujayra yoki to’qimalarning taranglashi t u r g o r o s ye n t holat, taranglanish prosessining o’zi t u r g o r deyiladi.

2-rasm. Turgor hodisasini aniqlash uchun ishlatiladigan bo’lakchalarning hajmi (mm) va shakli.

Izoh: Kartoshka kesiklari darsning boshida tayyorlanib eritma va suvga solib qo’yiladi.