Кимёвий технология асосий жараён ва курилмалари

6.4. Fermentatorlar konstruksiyalari

Laboratoriya sharoitida fermentatorlar tubida olib boriladigan fermentatsiyalash jarayonlarida quyidagi bosqichlarni kuzatish mumkin: ekish materiallarini tayyorlash; ozuqa muhitini tayyorlash va sterilizastiyalash; inokulyatorlarda ekish materiallarini o`stirish.

Ekish materialining miqdori stexdagi fermentatorlarning fizik hajmi bilan belgilanadi.
Odatda, ekiladigan material miqdori, fermentatorlar ichidagi ozuqaviy muhitning 5...10% ni tashkil qiladi.
Fermentatorlarga ozuqaviy muhit va ekiladigan materiallarni yuklashdan avval, qurilmalar va boshqa kommunikastiyalar sterilizastiyalanadi.
Fermentatorlar ichida ko`pik hosil bo`lishni kamaytirish maqsadida uning ichiga sirtqi faol modda (PAV) qo`shiladi. Fermentatsiya jarayoni aseptik sharoitda 18...24 soat davomida olib boriladi. Jarayon davomida fermentator ichidagi mikrobli suyuqlik, muhitning temperaturasi va rN miqdori kuzatib turiladi.
Fermentatsiyalash jarayoni tugagach, fermentator hosil bo`lgan mahsulotdan bo`shatiladi, mahsulot filtr yoki separator yordamida suyuqlikdan ajratiladi va unga ishlov berish uchun keyingi bosqichga yuboriladi.
Fermentatsiyalash jarayonini amalga oshiruvchi asosiy qurilma – bu maxsus fermentator hisoblanadi. Eng keng tarqalgan fermentatorlardan biri, bu mexanik aralashtirgichli va havo yuborishga mo`ljallangan barbotyorli qurilmadir (6.4-rasm).

Bunday qurilmada fermentlanuvchi suyuqlik, mexanik aralashtirgich va yuborilgan havo yordamida aralashtiriladi.
Aralashtirgichning ishlash davomida fermentatsiyalanuvchi suyuqlik ichida havo qo`shimcha ravishda disperslanadi.
Fermentatorning hajmiga qarab, uning balandligi bo`ylab, uning o`qiga bir nechta aralashtirgichlar o`rnatiladi. Ayrim hollarda to`lqinlarni qaytaruvchi to`siqlar ham o`rnatilish mumkin. Fermentator ichida zarur bo`lgan temperaturani bir xilda ushlab turish maqsadida, unga issiqlik almashinishni ta’minlovchi g`ilof o`rnatiladi.
Fermentatsiya sharoitidagi temperatura, g`ilof ichiga sovuq suv yuborish yo`li bilan boshqariladi.
Aralashtirgichlarning bir necha xili mavjud bo`lib, ulardan havoni o`zi so`rib oluvchi konstrukstiyaga ega bo`lgan aralashtirgichni misol tariqasida keltirish mumkin (6.5-rasm).
Bunday aralashtirgichda bir vaqtning o`zida aralashtirish, hamda suyuqlik aerastiyasini taminlovchi havoning uzatilishi amalga oshiriladi.
Aralashtirgichdagi turbina ichida halqali soplo bo`shlig`i mavjud bo`lib, u havo uzatish kanaliga ulangan. Aralashtirgich harakatga kelganda, turbina ichida bosim kamayadi. Natijada, atmosferadagi havo, aralashtirgich ichidagi bo`shliqqa yutiladi va u fermentatsiyalanayotgan suyuqlik ichida dispersiyalanadi.
Fermentatsiyalangan suyuqlikdagi hosil bo`lgan mahsulotni (antibiotiklar, organik kislotalar, va hokazo) ajratib olish, ekstrakstiyalash, bug`latish va quritish jarayonlarini amalga oshirishda kimyo va oziq-ovqat sanoatida ishlatiladigan qurilmalardan foydalaniladi.