Кимёвий технология асосий жараён ва курилмалари

O`lchov birliklar tahlil usuli

Murrakab jarayonlarni o`rganish paytida, masalan, harakatdagi suyuqlikda issiqlik almashinish davrida har doim ham jarayonni to`liq ifodalovchi differentsial tenglama tuzib bo`lmaydi va bir xillik shartlarini ifodalash qiyin. Shuning uchun, bunday hollarga o`xshashlik nazariyasini ham qo`llab bo`lmaydi.

Lekin, kriterial tenglamalar keltirib chiqarish uchun jarayonga ta’sir etuvchi asosiy fizik kattaliklar tajriba natijasida aniqlangan bo`lsa, o`lchov birliklar tahlili usulini qo`llash mumkin.
Darsi – Veysbax tenglamasi misolida kriterial tenglamalar keltirib chiqarishda o`lchov birliklar tahlili usulini ko`rib chiqamiz.
Trubalar ichida suyuqlik harakati jarayonini tajribaviy o`rganish natijasida, bosimlar yo`qotilishi truba diametri va uzunligi, zichlik, qovushoqlik va suyuqlik tezligiga bog`liqligi aniqlanadi.
Umumiy ko`rinishda funkstional bog`liqlik quyidagicha yoziladi: p=f(d,l,,,w). Hamma parametrlarning o`lchov birliklari bitta sistemada ifodalanishi shart.
Yuqorida funkstional bog`liqlikka 6 ta kattalik (n=6) kiradi. Ular SI sistemasida quyidagi o`lchov birliklarga ega:
















Ushbu o`lchov birliklarni tuzishda 3 ta birlamchi o`lchov birligi ishlatilgan (m=3): m, s, kg. Demak, Bekingem teoremasiga binoan, funkstional bog`liqlikni kriterial tenglama ko`rinishiga keltirish mumkin. Unda, n - m =6-3=3 ta o`xshashlik kriteriysi bo`ladi.
Umumiy funkstional bog`liqlikni darajali funkstiya ko`rinishida yozamiz:


(1.12)

Ushbu kattaliklarni o`lchov birliklar formulalari bilan almashtiramiz:

Qavslarni ochsak, quyidagi ko`rinishni olamiz:

O`lchov birligi bir xil simvollarning daraja ko`rsatkichlarini tenglashtirib 5 ta noma’lumli 3 ta tenglama hosil qilamiz:

(1.13)

(1.13)ning 2 – tenglamasidan s=1-e, uchinchisidan- k=2-e larni topamiz. Olingan c va k larning qiymatini (1.13) tenglamaga qo`ysak, a = -v - e ekanligini aniqlaymiz.

Olingan a, s va k larni dastlabki (1.11) tenglamaga qo`yib, quyidagi ko`rinishga ega bo`lamiz:

Daraja ko`rsatkichlarini guruhlaymiz va quyidagi ko`rinishdagi kriterial tenglamani olamiz:

(1.14)

(1.14) tenglamadagi o`zgarmas A, b va c lar tajriba asosida topiladi.