Кимёвий жараёнлар энергетикаси

Metallar korroziyasi

Metallar korroziyasi ham oksidlanish – qaytarilish jarayonidir. Tabiatda ko’p kuzatiladigan temir buyumning korroziyasi odatda havo kislorodi yoki kimyoviy jihatdan temir bilan oson reaktsiyaga kirishadigan ya’ni aktiv metalmaslar. Kislotalar va boshqa moddalar, havo nami ishtirokida yuzaga keladi.

Oksidlanish jarayoni: Fe_(q) = Fe⁺² + 2e, E⁰ = -0,44 B
Qaytarilish jarayoni: 0,50_2(r) + H₂O (c) = 2HO^-E⁰ = 0,80 B
Metall yuza qatlamida Fe(OH)₂ hosil bo’ladi, lekin u oson N₂O va kislorod ishtirokida oksidlanib
4Fe(OH)₂ + 2H₂O + O₂ = 4Fe(OH)₃

Hosil qiladi, u esa oson degidratlanadi.

Fe(OH)₃ = FeO(OH)₂ + H₂O

Hosil bo’lgan oksidlangan qatlamni temirning ichki korroziyaga \ali uchramagan qatlami bilan yopishqoqligi juda yomon. Himoya xususiyatiga ega bo’lmagan qatlam vazifasini bajaradigan oksidlangan yuza qatlam metall yuzasini uzluksiz qatlam qoplashi lozim. Hisoblarning ko’rsatishicha metall oksidining hajmi metallning shu qismidagi atomlar hajmidan biroz kattaroq bo’lishi ya’ni oksid hajmini metall hajmiga nisbati 1 dan katta bo’lishi kerak.

Elektroliz

Qizdirib suyultirilgan elektrolit yoki uning suvdagi eritmasi orqali elektr toki o’tganda sodir bo’ladigan oksidlanish-qaytarilish jarayoni elektroliz deyiladi.

1. 
   Faradeyning birinchi qonuni.
   

Elektroliz jarayonida elektrodda ajratib chiqadigan moddaning massa miqdori eritmadan o’tgan elektr toki miqdoriga to’g’ri proportsional bo’ladi.

m=KQ=KJr

2. 
   Faradeyning ikkinchi qonuni.
   

Agar bir necha ketma-ket ulangan elektrolizyordagi elektrolit eritmasi orqali bir xil miqdorda elektr toki o’tkazilsa, elektrodlarda ajralib chiqadigan moddaning kimyoviy ekvevalentlariga proportsional bo’ladi.

Elektroliz jaraynining texnikada ishlatilish sohalari.

1. 
   Suyultirilgan natriy xloriddan natriy metalli va xlor olish.
   
2. 
   Simob katodda osh tuzi eritmasini elektroliz qilib natriy ishqor va xlor olish.
   
3. 
   natriy gipoxloridini olish.
   
4. 
   Kaliy sulfat yoki sulfat kislota qo’shilgan suvni elektroliz qilib vodorod olish.
   
5. 
   Alyuminiydan yasalgan buyumlarni yuza qatlamlarini anod qisman oksidlash va rangli qavatlar hosil qilish.
   
6. 
   Boksidning kariolitdagi suyuqlanmasidan alyuminiy olish.
   
7. 
   Etarli darajada toza bo’lmagan mis-nikel bo’laklaridan anod yasab ularni katodda toza holda ajratib olish rainatsiya jarayoni.
   
8. 
   Metall buyumlar yuzasini korroziyaga chidamli metallar (xrom, nikel va boshqalar) qatlami bilan qoplash.