Кимёвий жараёнлар энергетикаси

Atom yadrosining strukturasi

Yadroning hajmi uning radiusi R bilan xarakterlanadi, uning kattaligi massa soni bilan quyidagicha bog’langan. R=**SA bunda

*=(1,1-1,2) 10^-15m

Bundan tashqari, yadro xususiy mexanik momentspinlarga ega. Uning miqdori har bir nuklon spinlari yig’indisi va nuklonlarning harakati tufayli xosil bo’ladigan harakat moment miqdori bilan belgilanadi.

Atom yadrosi magnit dipolь va elekt kvadrupolь momentiga ega.

Magnit dipolь moment spin bo’lganda, elektr kvadrupolь moment spini bo’lganda kuzatiladi.

Qobiqlar modeliga binoan atomdagi elektronlar kabi yadro tarkibidagi proton va neytronlar ham energitik qobiqlarga joylashadi, tugallangan qobiqlarga ega bo’lgan yadrolar “sehrli yadro” deb nomlanadi, bundan yadrolar davriy sistemadagi nodir gazlarni eslatadi.

Biror element boshqa bir element hosil qilishi uchun uning yadro zaryadini o’zgartirish zarur. Elementlarning radiaktiv yemirilishi natijasida α( yadrosi) va zarrachalar atrofga sochiladi.

1913 yilda K. Fayans va F. Soddi radiaktiv yemirilish jarayonida siljish qoidasi yoki radiaktiv siljish qonunini ta’rifladilar: agar yadro tarkibidan har bir β - zarracha chiqib ketganda hosil bo’lgan yangi elementlarning tartib nomeri bittaga ortadi, massasi esa o’zgarmay qoladi.

Hozir fanga ma’lum bo’lgan yemirilishlar 4 oilani tashkil qiladi.

1. Toriy oilasini tashkil qiluvchi tabiy radioaktiv elementlarning massa soni A=4n formula orqali ifodalanadi.

2. Neptuniy oilasini tashkil etadigan radiaktiv elementlar sun’iy sintez qilingan elementlar orasida ekanligi ma’lum bo’ldi. Bu qator elementlar uchun A=4n+1 formula mos keladi.

3. Uran oilasini tashkil etuvchi radiaktiv elementlarning massa soni A=4n+2 formulaga mos keladi. Bu qator keyin topilgan ²⁴⁶₉₈ Cf, ²³⁸₉₅ Am, ²³⁴₉₄Pu yemirilishi natijasida hosil bo’lgan izotomlarni o’z ichiga oladi. Aktiniy oilasining a’zolari A=4n+3 formulaga mos keladigan izatoplar qatoridir. Bu oilaga kiradigan radioaktiv izotoplar yangi sintez qilingan elementlar.

²⁴⁷₉₉Eg, ²⁴³₉₆ Cm, ²⁴³₉₅ Am, ²³⁵₉₄ Pu, ²³¹₉₃ Np, kiradi.