Кимёвий жараёнлар энергетикаси

E.SHredinger tenglamasi.

Mikroob’ektlarning holatini to’lqin funktsiyasi (ψ - funktsiya) bilan xaraterlash mumkin. ψ – funktsiya tushunchasi fanga 1926 yilda Ervin SHredinger tomonidan kiritilgan. Klassik mexanikada I.Nyutonning harakat qonunlari qanday rol o’ynaydigan bo’lsa, to’lqin mexanikada E.SHredinger tenglamasi ham huddi ana shunday rol o’ynaydi. SHredinger elektronni atomdagi harakatini turg’un to’lqin deb tasavvur qildi va bu harakat tenglamasiga de Broyl printsipini kiritib amplitudasini kvadratga ko’tarilgan qiymati fazoni ayni nuqtasida elektronni bo’lib turish ehtimolligini tavsiflaydigan to’lqin funktsiya ψ uchun tenglama tuzdi.

Kvant sonlar.

Ψ – funktsiyasi atomdagi biron elektronning xususiy to’lqin funktsiyasi bo’la olish ish uchun bu elektronni ma’lum holatlarini ifodalash kerak. Bu holatlar kvant sonlar nomini olgan butun sonlarning turlicha to’plami orqali ifodalangan.

1. Bosh kvant son n=1.2.3.4.5. qiymatlarga ega bo’ladi. 1913 yilda N.Bor tomonidan kiritilgan K.L.M.N.O… harflar bilan ifodalangan elektron kvantlarga muvofiq keladi. Elektronni atom yadrosida qanchadan uzoqda ekanligini tavsiflaydi. Elektron energiyasi asosan bosh kvant songa bog’liq.

2. Orbital kvant son L=0.1.2.3 (n-1) tushunchasi fanga 1916 yilda A.I. Zommerfeld tomonidan kiritilgan. Elektron harakat miqdori momentining yoki elektron bulut zichligini fazoviy taqsimlanishini tavsiflaydi. Elektron energiyasiga ham ma’lum darajada bog’liq.

3. Magnit kvant son m=+1,0,-1 elektronlarning atomdagi mexanik orbitalharakat momenti vektorining biror tashqi magnit maydoni yo’nalishiga tushirilgan proektsiyasini aks ettiradi.

4. Spin kvant son. Elektronning xususiy mexanik harakat miqdori momentini tavsiflaydi. 1925 yilda Pauli printsipi tavsiflandi: bir atomda to’rtala kvant sonlari bir-birinikiga teng bo’lgan ikkita elektron bo’la olmaydi.