Kichik biznes va tadbirkorlik faoliyatinig turlari va shakllari

KICHIK BIZNES VA TADBIRKORLIK FAOLIYATINIG TURLARI VA SHAKLLARI


2.1. Kichik biznes va tadbirkorlik faoliyatining turlari

Tadbirkorlik faoliyati turlari xilma-xildir. Faoliyat maqsadi, turi va yo‘nalishlariga qarab tadbirkorlik faoliyati ishlab chiqarish, tijorat, moliyaviy va konsalting turlariga bo’linadi. Ushbu tadbirkorlik faoliyatining har bir turi yana kichik turlarga bo‘linadi. Mavjud tadbirkorlik faoliyati turlarini 4 guruhga bulinadi.

1. Ishlab chiqarish tadbirkorlik faoliyati turlariga – ishlab chiqarish, innovatsiya, ilmiy texnika, tovar ishlab chiqarish, xizmat ko'rsatish, iste’mol tovarlarini ishlab chiqarish, axborot va boshqalar.
2. Tijorat tadbirkorlik faoliyati turlariga tovar birjalari yoki savdo tashkilotiari bilan bog'liq korxonalar kiradi. Tovar birjasi — tovar namunalari xaridor tomonidan oldindan ko'zdan kechirilmagan va tovarlami minimal partiyasi belgilangan ulgurji tovar bozori turi. Tovar birjasida o'zaro kelishilgan va rioya qilingan qoidalar asosida savdo operatsiyalarini amalga oshirish uchun tijorat vositalari va ulaming xizmatchilari o ‘z xohishlari bilan birlashadi. Ushbu birjaning maqsadi crkin raqobatning boshqarish mcxanizmini tashkil etish va shu orqali talab va taklifni hisobga olgan holda haqiqiy bozor narxlarini aniqlashdir. Tovar birjalarida tovar egalari bilan oddiy savdo qilishdan tashqari fyuchers bitimlari ham tuziladi. Bu bitim bo'yicha shamomada ko'rsatilgan tovar uchun to'lovni ma’lum vaqtdan keyin amalga oshirish mumkin.
Tovar birjalari quyidagi asosiy vazifalami bajaradi:
- savdo bitimlarini tuzishga vositachilik xizmati ko ‘rsatadi;
- tovar savdosini tartibga soladi, savdo jarayonlarini
boshqaradi va savdo mojarolarini hal etadi;
- narxlar to‘g‘risida, shuningdek ishlab chiqarish va
narxlarga ta’sir qiluvchi turli omillar haqida axborotlaryig'adi va
e’lon qiladi.
Tovar birjalari aylanmasining aksariyat qismi bor tovarlar (kassa bitimlari) bilan emas, balki kelajakdagi tovar yoki Tovar yetkazib berish bitimi asosida (vaqtli bitim) amalga oshiriladi. Tovar birjalari ochiq yoki yopiq shaklda bo’ladi. Yopiq birjalardagi savdoda faqat brokerlar-sotuvchi va xaridor o'rtasidagi vositachilar ishtirok etadi. Ochiq birjaiarda esa xohlagan kishi ishtirok etishi mumkin.
Respublika tovar-xomashyo birjasi 1994-yili ochiq hissadorlik jamiyati shaklida tashkil etildi. U sanoat, qishloq xo‘jaligi. Oziqovqat tovarlari va xomashyo mahsulotlarini erkia ulgurji savdosini uyushtiradi. Birja savdolarida brokerlar orqali xand qilingan mahsulotlar respublikadan tashqariga litsenziyasiz va bojxona to‘lovisiz chiqariladi. Tovar-xomashyo birjasining b o ‘linmalari barcha viloyatlarda va Qoraqalpog‘iston Respublikasida tashkil etilgan.
3. Moliyaviy tadbirkorlik faoliyati turlariga Tijorat banklari va fond birjalari moliyaviy tadbirkorlik uchun faoliyat ko‘rsatuvchi maqom boTib xizmat qiladi. Tijorat banki – aksiyadorlik moliyaviy-kredit muassasasi bo ‘lib, pul omonatlarini (depozitlami) qabul qiluvchi va mijoz ko‘rsatmasi bilan hisob-kitob opcratsiyalarni amalga oshirib pulli xizmat ko'rsatadi. Tijorat bankinmg daromad manbai depozit (jalb etilgan) va ssuda mablagTari o'rtasidagi farqlardan shakllanadi.
Tijorat banklari operatsiyalari passiv (mablagMarni jalb etish), aktiv (mablagTami joylashtirish), komission-vositachi (komission to'lovlari boTgan mijozlaming topshiriqlarini bajarish) kabi uch guruhga bolinadi.