Kichik akademya

G`AM, ALAM ICHRA SAMARQANDNI TARK ETGAN BOBUR
Samarqanddan Bobur ketarkan,
Dilda bo`g`ib hasrat sasini.
Olib ketdi ona yurtidan,
Turkiy tilim birgina seni.
Xurshid Davron
1501-yilda Shayboniyxon va Bobur Mirzo o`rtasida so`nggi hal qiluvchi jang bo`lib o`tdi. Bobur Mirzo bu yurishda amakisi Husayn Boyqaro va tog`asi Sulton Mahmudxondan yordam kuchlari jo`natishni iltimos qilgandi, biroq yordam kuchlari kelmadi. Bobur bu holatni quyidagicha baholagan:
Ahbob, yig`ilmoqni farog`at tutingiz!
Jam’iyatingiz borini davlat tutingiz!
Chun gardishi charx bu durur, Tangri uchun
Bir-birni necha kun g`animat tutungiz!
Olti oylik Shayboniyxon qamalidan so`ng u Boburga sulh tuzishni taklif etadi. Bobur MIrzo hech qayerdan yordam ololmagach, noiloj, sulhga rozi bo`ladi. Sulh shartlari Bobur Mirzo uchun juda haqoratli bo`lsa-da, unga rozi bo`lmaslikdan boshqa chorasi yo`q edi.
Og`ir va nochor ahvolga tushib qolgan Bobur Mirzo Samarqandni tark etib, ko`p mashaqqatlarni boshdan kechirib, o`zga yurtlarga ketishga majbur bo`ldi. U ayni vaqtda 19-20 yoshlarda, g`ayrati dunyoga sig`magan paytlar Samarqandni ikki marta olib, ikki tashlab ketshga ham majbur bo`ldi. Andijon ham o`z inisi Jahogir Mirzoni avrab taxtga o`tqazgan muxolifatchi kuchlar ya’ni xiyonatchilar qo`lida edi. Ikki-uch yil tog`-u toshlarda sarson-sargardon yurdi. Nihoyat, hammasi joniga tegdi va ushbu satrlarni qog`ozga tushurdi :
Ko`ngli tilagan murodig`a yetsa kishi
Yo barcha murodlarni tark etsa kishi.
Bu ikki ish muyassar bo`lmas olamda,
Boshini olib bir sorig`a ketsa kishi.
Boburning tarixchi qizi Gulbadanbegim (1523-1603-yillarda yashagan ) o`zining “Humoyunnoma” asarida bu haqda quyidagicha yozgan edi: “Xudoga tavakkal qilib Badaxshonot va Kobulga yuzlandilar”.
Ammo uning ko`nglida hamda ruboiylarida Vatan sog`inchi, ona diyorni qo`msash mavj urib gullar, uni yanada qiynardi. Vatanidan ayrilib, uni begonalar qo`lida qoldirgani unga shunchalik og`ir ediki, unga oson tutmoqlikning o`zi bir xato, deb o`ylayman.