14-Mavzu. Kiberjinoyat va kiberhuquq.
Hajmi: 6 soat
Maqsadi:Ma`ruza mashg‘ulotiga tayyorgarlik ko`rish.
Topshiriq:3 jadval 3
3. “Axborot texnologiyasi. Axborotlarni kriptografik muxofazasi. Ma’lumotlarni shifrlash algoritmi”. O‘zbekiston Davlat standarti. O’zDSt 1105:2009.
O‘zbekiston Respublikasi Davlat xavfsizlik xizmati axborotni kriptografik muhofaza qilish sohasida yagona davlat siyosatini amalga oshiruvchi va mahsulotlar (xizmatlar)ni sertifikatlashni ta’minlovchi vakolatli organ hisoblanadi.
(1-band O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 5-iyundagi PF-5456-sonli Farmoni tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 07.06.2018-y., 06/18/5456/1316-son) Oldingi tahO‘zbekiston Respublikasi Davlat xavfsizlik xizmati axborotni kriptografik muhofaza qilish sohasida yagona davlat siyosatini amalga oshiruvchi va mahsulotlar (xizmatlar)ni sertifikatlashni ta’minlovchi vakolatli organ hisoblanadi. (1-band O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 5-iyundagi PF-5456-sonli Farmoni tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 07.06.2018-y., 06/18/5456/1316-son) Oldingi tahrirga qarang. 2. Quyidagilar Davlat xavfsizlik xizmatining axborotni kriptografik muhofaza qilish sohasidagi asosiy vazifalari etib belgilansin: (2-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 5-iyundagi PF-5456-sonli Farmoni tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 07.06.2018-y., 06/18/5456/1316-son) axborotni kriptografik muhofaza qilish vositalari va tizimlarini rivojlantirish hamda foydalanish sohasidagi strategik ustuvor yo‘nalishlarni zamonaviy talablar va standartlarga muvofiq ravishda shakllantirish va amalga oshirish; axborotni kriptografik muhofaza qilishni standartlashtirish, sertifikatlash va litsenziyalash, bu sohadagi normativ-huquqiy bazani takomillashtirishni ta’minlash; axborotni kriptografik muhofaza qilish sohasida ilmiy-tadqiqot ishlarini tashkil etish va yuqori malakali kadrlarni tayyorlash, axborotni kriptografik muhofaza qilishning mahalliy vositalarini ishlab chiqish. 3. Belgilab qo‘yilsinki, quyidagilar: davlat sirlaridan iborat bo‘lgan ma’lumotlar bayon etilgan axborotni; davlat tashkilotlarining mulki hisoblangan maxfiy axborotni; tashkilotlar tomonidan tovarlar va xizmatlarni davlat tashkilotlari ehtiyojlari uchun yetkazib berishda ularning idoraviy mansubligi va mulkchilik shaklidan qat’i nazar, maxfiy axborotini kriptografik muhofaza qilishda foydalaniladigan axborotni kriptografik muhofaza qilish vositalari, shu jumladan xorijda ishlab chiqarilgan vositalari majburiy ravishda sertifikatlashtirilishi shart.
Hozirgi kunda har qanday rivojlangan davlatda axborot va telekommunikatsiya texnologiyalarining jamiyatda egallagan o’rni tobora yuksalib bormoqda. O’zbekiston Respublikasi ham axborotlashtirish sohasida keskin o’zgarishlar davrini boshdan kechirmoqda. O’zbekiston Respublikasining «Telekommunikatsiyalar to’g’risida», «Axborotlashtirish to’g’risida»gi, «Elektron raqamli imzo», «Elektron hujjat aylanishi» to’g’risidagi qonunlari va O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2002-yil 30-maydagi «Kompyuterlashtirishni yanada rivojlantirish va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish to’g’risida» gi Farmoni bu borada muhim ahamiyat kasb etdi. Telekommunikatsiyalar va ma’lumotlar uzatishning milliy tarmog’ini rivojlantirish, davlat boshqaruviga elektron texnologiyalarni joriy etish, elektron tijoratni rivojlantirish kabi farmonda belgilangan chora-tadbirlarning amalga oshirilishi O’zbekiston Respublikasining bu sohada buyuk davlatlar qatoridan munosib o’rin egallashiga katta ishonch paydo qildi. Axborot texnologiyalarining jadal rivojlanib borishi, jamiyat faoliyatining keng sohasida turli axborot xizmatlarining vujudga kelishiga olib keldi. Ayniqsa bank va boshqa to’lov tizimlarida, davlat va jamiyat manfaatlari bilan bog’liq muhim ma’lumotlarni almashish hamda tahlil qilishda, tez va ishonchli ma’lumot almashinuvi talab etiladigan tizimlarda axborot muhofazasi masalalari dolzarb hisoblanadi. Haqiqatan ham har qanday ma’lumot u yoki bu ma’noda axborot-kommunikatsiya tizimi foydalanuvchilarining manfaati bilan bog’liq. Axborot muhofazasini ta’minlash: huquqiy-me’yoriy hujjatlar, texnik vositalar va kriptografik algoritmlar hamda protokollar negizida yaratilgan milliy dasturiy, apparat-dasturiy va apparat-texnik vositalarning birgalikda qo’llash bilan samarali amalga oshiriladi. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov va O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qator farmon va qarorlarida Respublikamizda axborot texnologiyalarini rivojlantirishning aniq yo’nalishlari belgilab berilib, bu soha mutaxassislariga faollik ko’rsatish uchun shart-sharoitlar yaratilib berilmoqda. Ayniqsa, axborot xavfsizligini ta’minlash sohasida asosiy yo’l bo’lgan kriptografiya yo’nalishini rivojlantirishga davlatimiz tomonidan ham katta ahamiyat berilmoqda. Prezidentimizning 2007-yil 3-aprelda qabul qilgan «O’zbekiston Respublikasida axborotning kriptografik himoyasini tashkil etish chora-tadbirlari to’g’risidagi» PQ-614-son qarori shular jumlasidandir. Mazkur qarorning asosiy vazifalaridan biri axborotning kriptografik muhofazasi sohasida yuqori malakali kadrlarni tayyorlashdan iborat. Buning uchun kriptografiya yo’nalishida o’zbekzabon talabalar, aspirant-tadqiqotchilar va ilmiy xodimlar uchun mo’ljallangan o’quv qo’llanmalar, darsliklar, uslubiy qo’llanmalar va kitoblar ishlab chiqish muhim ahamiyat kasb etadi.rirga qarang. 2. Quyidagilar Davlat xavfsizlik xizmatining axborotni kriptografik muhofaza qilish sohasidagi asosiy vazifalari etib belgilansin:
