Kiberxavfsizlik fakulteti kriptologiya kafedrasi foydalanishlarni boshqarish amaliy ish Tekshirdi : Shamshiyeva Barno

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
KIBERXAVFSIZLIK FAKULTETI


Kriptologiya kafedrasi
FOYDALANISHLARNI BOSHQARISH


Amaliy ish

Tekshirdi : Shamshiyeva Barno


Bajardi : Salimov Mirjalol
Toshkent 2023
4-amaliy ish
Mavzu: Barmoq izi orqali identifikasiya/autentifikasiya tizmini amalga oshirish
Ishdan maqsad: talabalarda barmoq izi orqali identifikasiya/autentifikasiya tizmini amalga oshirish ko’nikmasini shakllantirish.
Nazariy qism
Barmoq izlari bo‘yicha insonni autentifikasiyalash hozirda eng keng tarqalgan usul bo‘lib, axborotni himoyalash biometrik tizimlarida keng qo‘llanilmoqda. Bu usul o‘tgan asrlarda ham keng qo‘llanilganligi hech kimga yangilik emas. Hozirgi kunga kelib barmoq izlari bo‘yicha identifikatsiyalashning uchta asosiy texnologiyasi mavjud. Ularning birinchisi ko‘pchilikka ma'lum optik skanerlardan foydalanishdir. Ushbu qurilmadan foydalanish prinsipi odatiy skanerdan foydalanish bilan bir xil. Bu erda, asosiy ishni ichki nur manbai, bir nechta prizma va linzalar amalga oshiradi. Optik skanerlarni qo‘llashning e'tiborli tomoni uning arzonligidir. Lekin, kamchilik tomonlari bir muncha ko‘p. Ushbu qurilmalar tez ishdan chiquvchi hisoblanadi. Shu sababli foydalanuvchidan avaylab ishlatish talab etiladi. Ushbu qurilmaga tushgan chang, turli xil chiziqlar shaxsni aniqlashda xatolikka olib keladi, ya'ni foydalanuvchining tizimga kirishiga to‘sqinlik qiladi. Bundan tashqari, optik skanerda tasviri olingan barmoq izi foydalanuvchi terisining holatiga bog‘liq. Ya'ni, foydalanuvchi terisining yog‘liligi yoki quruqligi shaxsni aniqlashga xalaqit beradi. Barmoq izlari bo‘yicha identifikatsiyalashning ikkinchi texnologiyasi elektron skanerlarni qo‘llashdir. Ushbu qurilmadan foydalanish uchun foydalanuvchi 90 ming kondensator plastinkalaridan tashkil topgan, kremniy moddasi bilan qoplangan maxsus plastinkaga barmog‘ini qo‘yadi. Bunda o‘ziga xos kondensator hosil qilinadi. Biometrik autentifikatsiyalash tizimlarning ichida eng ko‘p va ommaviy tarqalgani barmoq yordamida identifikatsiyalash va uni autentifikatsiyalash. Bu tizim biometrik autentifikatsiya qilishda “Daktiloskopik” usuli deb aytiladi.

4.1-rasm. Barmoq izini skanerlash
Bugungi kunda 3 xil barmoq izlarini olish texnologiyasi bor ular quyidagicha:

• 
  ultratovushlar yordamida ;
  
• 
  optik nurlar yordamida (ftir);
  
• 
  yarim o`tkazgich yordamida.
  

Barmoq izlarining skanerlari. Barmoq izlarini skanerlovchi an`anaviy qurilmalarda asosiy element sifatida barmoqning xarakterli rasmini yozuvchi kichkina optik kamera ishlatiladi.

4.2-rasm. Barmoq izini skanerlash apparat qurilmasi
Biometrik autentifikasiya qilish tizimining apparat qurilmalari orasida eng ishonchli hamda ommabopligi bilan ajralib turadigani “BIOLINK” kompaniyasining biometrik autentifikatsiya qilish apparat qurilmasidir. Barmoq izlarini skanerlashda ishlatiladigan daktiloskop qurilmalarini ishlab chiqaruvchilarning ko‘p qismi asosan integral sxemalarda foydalanmoqda. Bunday texnologiyalarni ishlab chiqaruvchi kompaniyalar barmoq izlarini olishda xar xil turdagi elektrik, elektromagnit va boshqa usullar orqali amalga oshiradilar. Buning asosiy sababi barmoq izini olish vaqtida teri qismlarining sig‘im qarshiligi olinadi va tahlil qilinadi. Tahlil vaqtida Daktiloskopik qurilmasi esa yarimo`tkazgichli datchik orqali sig`im qarshiligini aniqlash maqsadida barcha axborotlarni yig‘iladi.
Hozirgi kunda 3xil barmoq izlarini olish texnologiyasi mavjud:

• 
  optik nurlar orqali barmoq izini olish (FTIR ya’ni optik qurilmalar);
  
• 
  yarim o‘tkazgichlar orqali (termoskanerlar);
  
• 
  ultratovushlar.