Kiberxavfsizli asoslari fanidan tayyorlagan

An'anaviy shifrlash jarayoni ikkita tarkibiy qismni o'z ichiga oladi:

1. Shifrlash algoritmi.

2. Kalit oddiy matndan mustaqil bo'lgan qiymatdir.

Algoritmni bajarishda erishilgan natija ishlatiladigan kalitga bog'liq. Kalitni o'zgartirish shifr matnini o'zgartiradi.

An'anaviy shifrlashning kuchi bir qancha omillarni aniqlaydi:

1. Shifrlash algoritmining murakkabligi (shunchaki murakkab bo'lishi kerak, shunda faqat shifrlangan matn bo'lsa, xabarni shifrlash mumkin emas).

2. Kalit xavfsizligi an'anaviy shifrlash ishonchliligining asosiy omili. Algoritmning o'zi yashirin bo'lishi mumkin.

An'anaviy (klassik) kriptografiyada XIX asrda shakllangan asosiy qoida - Kirkxof qoidalari qabul qilinadi:

Shifrning mustahkamligi faqat kalitning xavfsizligi bilan belgilanishi kerak.

An'anaviy shifrlashning bu xususiyati uning keng tarqalganligini va tan olinishini belgilaydi. Chunki algoritmni sir saqlashning hojati yo'q, ishlab chiqaruvchilar ko'plab zamonaviy tizimlar bilan jihozlangan arzon, ommabop chiplar ko'rinishida shifrlash algoritmlarini amalga oshirishlari mumkin.

Kriptografiya usullarini qo‘llashning ba’zi birlarini ko‘rib chiqamiz. Uzataladigan axborotning ma’nosini yashirish uchun ikki xil o‘zgartirishlar qo‘llaniladi: kodlashtirish va shifrlash.

Kodlashtirish uchun tеz-tеz ishlatiladigan iboralar to‘plamini o‘z ichiga oluvchi kitob yoki jadvallardan foydalaniladi. Bu iboralardan har biriga, ko‘p hollarda, raqamlar to‘plami bilan bеriladigan ixtiyoriy tanlangan kodli so‘z to‘g‘ri kеladi.

Kriptografik o‘zgartirishning ikkinchi turi shifrlash o‘z ichiga — boshlang‘ich matn bеlgilarini anglab olish mumkin bo‘lmagan shaklga o‘zgartirish altoritmlarini qamrab oladi.

Sirli (maxfiy) aloqalar sohasi kriptologiya dеb aytiladi. Ushbu so‘z yunoncha «kripto» — sirli va «logus» — xabar ma’nosini bildiruvchi so‘zlardan iborat. Kriptologiya ikki yo‘nalish, ya’ni kriptografiya va kriptotahlildan iborat.

Birinchi kalit axborot jo‘natuvchi tomonidan shifrlashda ishlatilsa, ikkinchisi axborotni qabul qiluvchi tomonidan axborotni tiklashda qo‘llaniladi va u sir saqlanishi lozim.

Kriptografiya tizimini sxеmatik ravishda quyidagicha tasvirlash mumkin:

Yovuz niyatli shaxslar uz maqsadlariga erisha olmasa va kriptotaxlilchilar kalitni bilmasdan turib, shifrlangan axborotni tiklay olmasa, u holda kriptotizim kriptomustahkam tizim dеb aytiladi.