Kiberhuquq va Kiberetika 4-Amaliy ish

Mualliflik huquqi bo’yicha 1952 yilgi Jahon (Jeneva) konvensiyasi hamda adabiy va badiiy asarlarni himoya qilish to’grisida Bern konvensiyasi(1986)mavjud. Bern konvensiyasi Mualliflik huquqini himoya qilishning qat’iy tizimini o’zida ifodalaydi. O’zbekistonda Mualliflik huquqining asosiy normalari O’zR Fuqorolik kodeksi (1041-1073 moddalari) va Mualliflik to’g’risida O’zR qonuni (1996 yil 30 avg.)da belgilangan.

Litsenziya bu - savdo bo‘yicha kelishuv bo’lib, unga ko‘ra litsenzilarga o‘zaro kelishgan savdo shartlari bo‘yicha IMO dan foydalanish xuquqini beradi. Bunda moddiy ob’ektlar emas aloxida xuquqlarning savdosi amalga oshiriladi. Litsenziya tuzish uchun zaruriy sharti, litsenziyalarda ximoya xujjati (patent, dastlabki patent, guvoxnomaning) mavjudligi bo’lishi kerak.

Mualliflik huquqlarini ro'yxatdan o'tkazishning vaqti va foydalari

AQSh patent olish uchun ariza berishning qat'iy muddatlaridan mutlaqo farqli o'laroq, mualliflik huquqi to'g'risidagi ariza mualliflik huquqining amal qilish muddati davomida istalgan vaqtda berilishi mumkin. Mualliflik huquqi to'g'risidagi qonun e'lon qilingan kundan boshlab kamida 95 yil muddatni nazarda tutadi va agar arizada shaxs muallif sifatida ko'rsatilgan bo'lsa, bu muddat muallifning (yoki omon qolgan oxirgi muallifning) umri va 70 yilga uzaytiriladi.

Dastlabki nashrdan ko'p yillar o'tgach, mualliflik huquqi to'g'risidagi ariza berish imkoniyatiga ega bo'lishiga qaramay, bu mualliflik huquqini ro'yxatdan o'tkazish darhol amalga oshirilmasligi kerak degani emas. Agar ariza oqilona tezkorlik bilan topshirilsa, muhim afzalliklar mavjud. Buning bir sababi, mualliflik huquqini ro'yxatdan o'tkazish buzilish to'g'risidagi da'vo arizasi uchun zarurdir. Mualliflik huquqi to'g'risidagi qonun fuqarolik da'volari uchun uch yillik da'vo muddatini nazarda tutganligi sababli, huquqni buzish to'g'risidagi da'vo sudga da'vo hisoblanganidan keyin uch yil ichida berilishi kerak.

Bern Konvensiyasi

1886 yilgi Bern Konvensiyasi dastlab suveren millatlar orasida oʻzaro mualliflik huquqlarini tan olish uchun paydo boʻlgan edi. Bern Konvensiyasiga koʻra, kretiv asarlar tan olinishi yoki eʼlon qilinishi shart emas, chunki, ular paydo boʻlishi bilan avtomatik tarzda mualliflik huquqi himoyasi ostiga oʻtishadi. Muallif Bern Konvensiyasiga a'zo davlatlar miqyosida oʻz mualliflik huquqlari uchun roʻyhatdan oʻtishiga hojat yoʻq. Uning asari biror bir moddiy manbada muhrlangan (qogʻozga, diskka, toshga, rasmga va h.klarga yozilgan/olingan) ekan, muallif oʻz asari va undan yaratiladigan barcha asarlarga (derivative works) avtomatik tarzda huquqlarga ega boʻladi. Bu huquqlar mualliflik huquqi muddatining tugashi yoki muallifning oʻz roziligiga koʻra oʻzgartilishi, tugatilishi mumkin.