Кибер хавфсизлик асослари Ўқув юкламаси

Киберхавфсизлик нима?

• Тармоқ бўйича фаолият юритаётган Cisco ташкилоти эса киберхавфсизликка қуйидагича таъриф берган: Киберхавфсизлик – тизимларни, тармоқларни ва дастурларни рақамли ҳужумлардан ҳимоялаш амалиёти.
• Ушбу киберхужумлар одатда махфий ахборотни бошқариш, алмаштириш ёки йўқ қилишни; фойдаланувчилардан пул ундиришни; ёки нормал иш фаолиятини узуб қўйишни мақсад қилади.
• Ҳозирги кунда самарали киберхавфсизлик чораларини амалга ошириш инсонларга қараганда қурилмалар сонининг кўплиги ва бузғунчилар салоҳиятини ортиши натижасида амалий томондан мураккаблашиб бормоқда.

Киберхавфсизлик

Нима учун киберхавфсизлик керак ?

• Киберхавфсизлик билим соҳасининг зарурияти биринчи мейнфрем компьютерлар ишлаб чиқарилгандан бошлаб пайдо бўла бошлаган.
• Бунда мазкур қурилмаларни ва улар хизмат қилган миссияларни ҳимояси учун кўп қатламли хавфсизлик амалга оширилган.
• Миллий хавфсизликни таъминлаш заруриятини ортиши натижасида комплекс ва технологик томондан мураккаб бўлган ишончли хавфсизлик пайдо бўлди.

Нима учун киберхавфсизлик керак ?

Киберхавфсизликни фундаментал терминлари

• Конфиденциаллик
• Тизим маълумоти ва ахборотига фақат ваколатга эга субъектлар фойдаланиши мумкинлигини таъминловчи қоидалар.
• Мазкур қоидалар ахборотни фақат қонуний фойдаланувчилар томонидан “ўқилишини” таъминлайди.
• Яхлитлик (бутунлик)
• Маълумотни аниқ ва ишончли эканлигига ишонч ҳосил қилиш.
• Яъни, ахборотни рухсат этилмаган ўзгартиришдан ёки “ёзиш” дан ҳимоялаш.
• Фойдаланувчанлик
• Маълумот, ахборот ва тизимдан фойдаланишнинг мумкинлиги.
• Яъни, рухсат этилмаган “бажариш” дан ҳимоялаш.

Киберхавфсизликни фундаментал терминлари

• Риск
• Потенциал фойда ёки зарар.
• Ҳужумчи каби фикрлаш
• Бўлиши мумкин бўлган хавфни олдини олиш учун қонуний фойдаланувчини ҳужумчи каби фикрлаш жараёни.
• Яхши инсонлар “ёмон инсон” каби ўйлаши керак !
• Милиция ходими…
• …криминал ҳақида билиши ва тушиниши керак
• Ушбу курсда
• Биз ҳужумчи фойдаланган усулларини билишни истаймиз
• Бузғунчи мотивлари ҳақида ўйлаш керак
• Тез – тез бузғунчи каби бўлиш
• Тизимли фикрлаш
• Кафолатланган амалларни таъминлаш учун ижтимоий ва техник чекловларни ўзаро таъсирини ҳисобга оладиган фикрлаш жараёни.