Keys texnologiya

O`zbekiston Respublikasi Oliy va O`rta Maxsus Ta’lim Vazirligi Sog`liqni Saqlash Vazirligi

Toshkent Tibbiyot Akademiyasi

“Tasdiqlayman”

O`quv ishlari bo`yicha prorektor

t.f.d. Teshaev O.R.___________

“___” _____________2012y..

O`qitishning innovatsion texnologiyalari

KEYS - TEXNOLOGIYa
O`quv mavzusi №1: « Neyroxirurgiyadagi zamonaviy diagnostik metodlar va neyroxirurgik operatsiyalarning asosiy ko`rinishlari.»


KEYS

talaba taktikasi qanday, shu muammoni yechadi.

Toshkent - 2012

PEDAGOGIK ANNOTATSIYA
O`quv fani: « Neyroxirurgiya»

O`quv mavzusi: «Neyroxirurgiyadagi zamonaviy diagnostik metodlar va neyroxirurgik operatsiyalarning asosiy ko`rinishlari».

Ushbu keysning maqsadi: ҳar xil neyroxirurgik patologiyalarda tekshiruv metodlarining asosiy printsiplarini, shikoyatlarni, anamnezini, umumiy va nevrologik ko`rik mahlumotlarini maqsadga muvofiq analiz qilishni, instrumental tekshiruv rejasini aniqlashni, kliniko-laborator va instrumental tekshiruv natijalarini taҳlil qilishni, klinik manzara va yordam ko`rsatishning o`ziga xosliklarini ajratishni talabalarga o`rgatish.
Rejalashtirilgan o`quv natijalari – keys bilan ishlash natijasida talabalar quyidagilarga ega bo`lishadi:

1. 
   Ҳar xil kasalliklarda bemorlarni klinik tekshirishni to`g`ri o`tkazish.
   
2. 
   Bemorni instrumental tekshiruvning kerakli rejasini tuzish.
   
3. 
   Klinik – laborator va instrumental tekshiruv natijalarini aql bilan taҳlil qilish.
   
4. 
   Bemorni keyingi olib borish taktikasini ishlab chiqish.
   

Ushbu keysning muvaffaqiyatli yechilishi uchun talaba bilishi kerak:

1. 
   Neyroxirurgik ҳar bir tekshiruv usuliga ko`rsatma, qarshi ko`rsatma, bo`lishi mumkin bo`lgan asoratlar, kamchiliklari, ustunlik tomonlari.
   
2. 
   Tekshiruv usullarini taҳlil qilish.
   
3. 
   Rejali va shoshilinch bemorlarni tekshirish taktikasi.
   

Ushbu keys neyroxirurgiyadagi real vaziyatni aks ettiradi.
Keys mahlumotlarining manbasi:
1. Neyrotravmatologiya(kullanma)A.N.KONOVALOV-M-1998

2. Irger P.M.Neyroxirurgiya:kitob-1982

3. Romodanov A.P.,Mosiychuk N.M.rudyak K.E.-Neyroxirurgiya:kullanma-Kiev-1992

4. Xudayberdiev X.X. Asab kasalliklar jarroxligi,1999

5. Yumashev A.P.,Umurtka Osteoxondrozi M.1984

6. Livshits A.V.,Orka miya xirurgiyasi 1990

7. Umurtka pogonasi xirurgiyasi,M 1982 Lutsik A.A.,KRYuCHKOV V.V.

8. Vereo’agina G.A.,KT-DIAGNOSTIKA.

9. Gusev Konovalov A.N.,Nevrologiya va xirurgiya ,2000
10. WWW.ejbjs.org

WWW.jbjs org.uk

WWW.traumatic.ru

WWW.trauma.bd.ru

Tipologik belgilariga ko`ra keys xarakteristikasi

Ushbu keys kabinetli, syujetli kategoriyaga kiradi. U ҳajmli, strukturalangan. Bu keys – so`roq.

Didaktik maqsadlariga ko`ra keys treningli, o`sma bo`lgan real ҳolatda stimulyatsiyalovchi fikrlashga o`rgatadi.
I KEYS
Mavzuni asoslash
Kliniko-nevrologik tekshiruv – bunda talabalarga umumiy miya va o`chokli shikoyatlarini tushuntirish, anamnez yig`ishga ehtibor karatish – bunda kasallik nima bilan bog`lik, nimadan boshlandi va xokazo. 12 juft bosh miya nervlari funktsiyasini, ҳarakat va sezgi sferalarni, reflekslarni va koordinator sinamalarni tekshirish, dastlabki topik tashxislash uchun patologiyaga aloxida ehtibor berish kerak.

Paraklinik tekshiruv metodlari – talabalarga neyroxirurgik bemorlarda oftalg’mologik, otonevrologik va psixiatrik tekshiruv metodlarini tushuntirish va ko`rsatish. Bosh miya ichki bosimi oshganda ko`z tubi ҳolatiga ehtibor berish.

Neyrofiziologik metodlar

Talabalarga Exo – EG bir o`lchamli tekshiruv metodiligini va u orkali fakat miyaning o`rta tuzilmalarini yonga siljishini aniklashga yordam beradi. EEG epilepsiya uchun patognomatik xisoblanadi va ko`shimcha to`lkinlar xosil bo`lishi bilan xarakterlanadi. Reo – EG orkali pulg’s bosimini aniklash asosida umumiy miya kon aylanishini aniklanadi.

Neyrorentgenologik tekshiruv metodlari

Talabalarni ehtiborini kalla suyagi va umurtka pog`onasi shikastlanishini xarakterli rentgenologik belgilariga va rentgen kontrast tekshiruv natijalariga karatish zarur. Kompg’yuter va magnit – rezonans tomografiyasi eng informativ va kam invaziv metodlar xisoblanadi.

Diagnostik muolajalar

Talabalarga diagnostik muolajalar o`tkazish texnikasini va ularni bajarish xavfini tushuntirish kerak. Markaziy nerv sistemasining xar xil patologilarida likvorni xarakteri turli xil bo`lishini ko`rsatib ketish kerak, xususan meningit, subaraxnoidal kon kuyilishida va bosh va orka miya o`smalarda.talabalarga likvordinamik sinamalarni o`tkazish texnikasini ko`rsatish.

Neyroxirurgik operatsiyalar usullari

Operatsiyalar bo`linadi:

1. 
   Kalla suyagida o`tkaziladigan operatsiya – trepanatsiya.
   

Dekompressiv trepanatsiya – suyak laxtagini olib tashlash orkali dekopressiyani paydo kilish. Bu miya ichi gipertenziyasi bilan kelgan og`ir bosh miya jaroҳatida ko`llanadi.

1. 
   Rezektsion trepanatsiya – suyakni bo`lakli rezektsiyasi orkali kalla suyagida defekt xosil kilish. Suyak ko`migi saklab kolish mumkin bo`lmagan ҳolatlarda ko`llanadi (o`sma, yiringli jarayon destruktsiyasi va x.k.).
   
2. 
   Suyak – plastik trepanatsiyasi – laxtakni arralash orkali defekt xosil kilib, keyin joyiga ko`yish.
   
3. 
   Freze teshiklarini ko`yish - miniinvaziv operatsiyalarda va og`ir bosh miya travmasida epi-,subdural bo`shliklarni tekshirishda ko`llanadi.
   

2. Umurtka pog`onasida o`tkazaladigan operatsiyalar

1. 
   Lyaminektomiya – umurtka ravog`larini olib tashlash va orka miya kanalini ochish.
   
2. 
   Spondilodez – travma yoki degenerativ jarayonlari sababli patologik umurtka ҳarakatchanligida umurtka pog`onasini fiksatsiyasi.
   

3. Periferik nerv sistemasida o`tkaziladigan operatsiyalar

1. 
   Nevroliz va nervlarin tikish – nervlarni travmatik jaroҳatlanishida ishlatiladi.
   

1. 
   Maxsus operatsiyalar
   
   1. 
      Likvor shuntlovchi operatsiyalar – likvortsirkulyatsiyani tiklash yoki ortikcha mikdordagi likvorni likvor bo`shliklaridan tashkariga olib chikish.
      
   2. 
      Stereotaksik operatsiyalar – po`stlok osti markazlarni davolashda ko`llaniladi (parkinsonizm, DTSP, epilepsiya).
      
   3. 
      Endoskopik operatsiyalar – endoskopik texnikasini ko`llash bilan o`tkaziladigan operatsiyalar.
      
   4. 
      Endovaskulyar operatsiyalar – arterial anevrizmalar, arterio – venoz malg’formatsiyalar va kavernoz o`zanlarni embolizatsiyasi.
      
   5. 
      Plastik operatsiyalar – suyak defektlari soҳalarini plastik material bilan to`ldirish.
      

Operatsiyalar o`tkazishga ko`rsatma va karshi ko`rsatmalar.

Operatsiyalar o`tkazishga ko`rsatmalar:

Absolyut ko`rsatmalar – bosh miya ichki gematoma bemor ҳayotiga xavf solganida, o`smani dislokatsion sindromi, kon tomir patologiyasi, anevrizma yorilishida yorilish momentidan birinchi ikki kun ichida, o`k otar kurolli jaroҳat, orka miya kompressiyasi bilan churra tushishi va x.k.

Nisbiy ko`rsatmalar – xozirgi vaktda ҳayotiga xavf yo`k, lekin mahlum vaktdan sung uning asorati nogironlikka yoki bemor o`limiga olib keladi. Ularga miya kon tomirlari anevrizmasi, likvorli okma yaralar, bosh miya o`smasi, disk churrasi, og`rik sindromlari, epilepsiya va x.k. kiradi.

Operatsiyalar o`tkazishga karshi ko`rsatmalar – bemorni juda og`ir ҳolati (agoniya), ko`p metastaz o`choklari mavjudligi va yana agar operatsiya bemorni aҳvolini yaxshilanmasa, aksincha o`limini yakinlashtirsa yoki nogiron kilib ko`yishi.

Neyroxirurgik operatsiyalar o`tkazish printsiplari.
Talabalarni ehtiborini neyroxirurgiyadagi operatsiyalarni o`tkazish uch asosiy kriteriyalarga asoslanadi: anatomik kirish yo`li, fiziologik imkoniyat, texnik tahminot.

Kalla suyagida o`tkaziladigan operatsiyalarda asosiy anatomik orientirlarni tushuntirish va ҳar xil operatsiyalar kilish texnikalarini ko`rsatish kerak. Orka kalla suyagi chukurchasidagi tuzilmaga kirish yo`li kiyin. CHunki mushaklar massivi, yirik arteriya va vena bilan borligi bunga xalakit beradi.

Umurtka pog`onasidagi operatsiyalarda uning anatomo – fiziologik o`ziga xos tomonlarini va lyaminektomiya operatsiyasini o`tkazish asosiy printsiplarini tushuntirish kerak. Spondilodez opertsiyasida ehtiborni tanaaro, ravokaro, transpedikulyar printsiplarga karatish kerak.

Pereferik nerv sistemasidagi operatsiyalarda nevroliz o`tkazishga va nervlarni epinevral choklar bilan tikilishiga ehtiborni karatish kerak.

Maxsus operatsilarda asosiy momentlariga, freze teshiklari ko`yiladigan joylarni sxematik orientirlarini tushuntirish kerak.

Mashg`ulot anhanaviy usulda olib boriladi, yahni suxbat, savolga javob.mashg`ulotda volonterlardan foydalanish,situatsion masalalar ishlash tarzida. Nazariy kism tugaganida mashg`ulot poliklinikaning neyroxirurgiya bo`limida davom ettiriladi.

TAKLIF KILINGAN KEYSNING YeCHILISHI TALABALARNI KUYIDAGILARGA ERISHISHIGA YoRDAM BERADI:

Berilgan mashgulotlarni utkazilishi talabaning bosh miya usmalari bilan kasallangan bemorlardan shikoyat yigish,tugri anamnez yigishga urgatadi.bundan tashkari talaba obektiv va klinik tekshirish usullari bilan tanishadi.
1.bosh miya usmalari bor bemorlarning shikoyatlarini yigish,

2.bemordan tugri anamnez yigishni urganish,obektiv va klinik tekshirishlarni urganish,

3.bosh miya usmasi bor bemorlar uchun xos klinik belgilar

TALABALAR UCHUN METODIK KURSATMALAR

2.1.muammo:bosh miya usmasi bor bemorlarning tekshirish usullarining uziga xosligi

2.2.muammo osti

1.bosh miya usmasi bor bemorlarni shikoyatlarini aniklash

2.bemordan tugri anamnez yigish

3.bosh miya usmasi bor bemorlarni klinik va obektiv tekshirish usullari

4.bosh miya usmasi uchun xos klinik belgilar

2.3.xal kilish algoritmi

1.shikoyat

2.anamnez analizi

3.kurig analizi

1.asosiy diagnostikani tanlash:

SHunga asosan

-subektiv tekshirish usullari:bemorning shikoyatlarini aniklash,kasallikning boshlanish vakti va kechish davomiyligi,usmani kechish mexanizmi.

-obektiv tekshirish usullari:instrumental tekshirish usullari-obzor kraniografiya,rentgen kontrast metod usullari,kt yoki mrt.

-kushimcha tekshirish usullariga laborator,elektrofiziologik va rentgenografik,diagnostik punktsiya,biopsiya.

5. Mahlum bir muammo yechimiga kelish.

-zarur bo`lganda davolash

-shoshilinch yordamni ko`rsatish

Amaliy vaziyatni ҳal qilish va analiz qilish bo`yicha mustaqil ishlashga yo`riqnoma
Vaziyat analizi listi

Ish etaplari	Maslaxatlar va tavsiyalar
1.keys bilan tanishmok	Dastlab keys bilan tanishmok Ukib,vaziyatni analizlashga shoshilmang
2.vaziyatli masala bilan tanishmok	Yana bir bor malumotni ukib chiking, asosiy bulgan abzatsni belgilang,vaziyatni ifodalashga xarakat kiling.unda nima asosiy nima ikkilamchi ekanligini aniklang
3.muammoni asoslang	Muammo:taktika olib borish tanlovi va kerakli meditsina yordamini tanlash
4.vaziyat analizining diagnostikasi	Vaziyat analizida kuyidagi savollarga javob bering: -bosh miya usmalari bor bemorlarga xos shikoyatlar, -bemorning anamnezi kanday yigish -kanday obektiv va klinik metodlar kullaniladi -bosh miya usmalari bor bemorlarga xos klinik simptomlar
5.muammoni xal kilish va tanlash	Barcha usullarni sanab uting
6.muammoli situatsiyalarni kayta ishlash	Tashxis kuying va muammoni xal kiling

Keysni xal kilish varianti –keysolog bilan

mavzu	Bosh miya usmalari,klassifikatsiya,epidemiologiya,patogenez,klinika,diagnistika,davolash
Umumiy soat-4soat	Ukiydiganlar soni-11-12kishi
Ukuv talimining kurinishi	Bilimni kengaytirish va chukurlashtirish seminarii,bosh miya usmalarini olib borish taktikasi
Seminar rejasi	1.ukuv talimiga kiritish 2.bilim aktualizatsiyasi 3.mayda guruxlarda keys bilan ishlash 4.natijalar prezentatsiyasi 5.baxolash,muxokama va eng yaxshi strategiyalar varianti 6.xulosa.gruppa va talabalarni baxolash,ukuv talimi orkali erishilgan maksadlar
Ukuv mashgulotining maksadi
Ukituvchining vazifasi: Yigilgan anamnez buyicha bilimlarni mustaxkamlash. Diagnoz kuyishda tugri algoritmni tanlash.	Ukuv muassasalarining natijalari:bosh miya usmasi bor bemorlarning shikoyatini yigishni ,anamnez yigishni talabalarga urgatish
Tez yordam buyicha kunikmalarni ishlab chikish	Bosh miya usmalari bor bemorlarni obektiv va klinik metodlarini utkazish,talabalarga klinik belgilari xakida malumot berish
Talim berish usullari	Keys-stadiyasi,diskussiya,praktika usuli
Talim berish vositalari	Keys,metodik kursatmalar
Talim kurinishi	Indiviudal,frontal,gruppa buyicha ish
Talim shartlari	Texnika bilan taminlangan auditoriya,

UKUV TALIMINING TEXNOLOGIK KARTASI

Boskich va ishchi mundarijasi	Faoliyat
	Ukituvchi	Talabalar
Tayyorlov davri	KEYS –STADIYaNI tavsiya kilishni asoslash va professional talimga uning tasiri.keys materialini tarkatadi va algoritm bilan tanishtiradi. Mustakil analiz utkazash uchun mashgulot beradi va ,,situatsiya analiz varogiga ,,natijalarni kiritish	Eshitishadi Mustakil keys tuzilishini urganadi va analiz situatsiya varogini doim tuldiriladi
1-davr.ukuv talimiga kiritish(10-15min)	1.1. mashgulot mavzusi aytiladi,maksadi,masalalari va ukuv rejasi 1.2.talimda ish rejimi bilan tanishtiradi va baxolash kriteriyalari bilan
1-davr asosiy 60min.	2.1.muammoni va vaziyatni asoslamok-aktualg’nostg’.mavzu buyicha .blits savollar utkaziladi mavzu buyicha -Bemorlar uchun xos shikoyatlar -bemordan anamnez yigish -bosh miya usmalarida obektiv va klinik tekshiruvlar -kanday klinik belgilar xos	Gruppalarga bulinadi
2.2.talabalarni guruxlarga borish.keysning vazifalarini eslatish.gurux ishlari bilan tanishtirish va diskussiya ishllari bilan. 2.3.mashk beradi,mashkni uzlashtirishini aniklab oladi: Kanday nozologiyalar bilan differentsial diagnostika utkazish va usmalarni kelib chikish sabablarini urganish.usmalarda kullaniladigan tekshirish usullari Olib borish taktikasi 2.4.koordinatsiyalaydi,konsulg’tatsiyalaydi,ukuv muassasasiga yunaltiriladi.ish individualligini baxolash:analiz situatsiya varaklari. 2.5.keys karoriga kura prezentatsiya tayyorlash,muxokama kilish.diskussiya organizatori:savol beradi,etiroz bildiradi,teoretik materialni eslatadi. 2.6.talabaning organeyzer algoritmda xarakati 2.7.keys xakida uzining variantlarini aytadi		Muxokama kilinadi,asosiy muammo buyicha analiz utkaziladi,vaziyatning asosiy aspektini aniklashadi,asosiy muammolar va ularning yechish usullari,

Keys bilan ishlovchilarni baxolash jadvali

ishtirokchilar	Baxolash kriteriyalari va kursatkichlar
	Mavjud jarayon analizi maksimal1,0	Muammoni asoslash maksimal 0,5	Muammoni xal kilish usullari maksimal 0,5	Detal ulchamni kayta ishlash 0,5,	Umumiy ball maksimal2,5
1.
2.
nomer

2,0-2,5 ball-,,alo,,1,5-2,0 ball ,,yaxshi,,

1,0-1,5ball konikarli

1,0baldan past-konikarsiz