Keyin bir necha kun yoki bir necha hafta keyin payd

        

IX.2. Xavfning son ko'rsatkicki 

 

Tavakkalni  baholash.

  Tavakkallik  deganda,  biror  bir  vazifani 

bajaiganda          iqtisodiy          foydani          ko'zlab          xavfsizlik          texnikasi 

qoidalarining  ba'zi  bir  nuqtalarini  inkor  qilgan  holda  bajarish  holati 

tushuniladi.  Tavakkalni  har  xil  holatlar  uchun  ayrim  qabul  qilinadi. 

Masalan,  xavfli  vaziyat  xavfi  jarohat  olish  bilan  bo'lishi  aniq  ko'rinib 

tuigan  holat  va  odam  sog'lig'iga  zarar  yetkazishi  mumkin  bo'lgan  holat. 

Bunda  birinchi  holatda  xavfli  vaziyat  xavf  manbayi  potensial  xavf 

tug'diruvchi  omil  sifatida  bu  qanday  xavf  bo'lishidan  qat'i  nazar  (odam 

organizmiga,  moddiy  zarar  yoki  atrof-muhitni  zararlashi)  tezda  qisqa 

muddatda ta'sir ko'rsatadi. Ikkinchi holatda esa xavf manbayi uzoq muddat 

davomida uzluksiz ta'sir ko'rsatib boradi. 

Agar tavakkal qabul qilingan ishda beradigan zarar shaxsiy mulkka 

va moddiy yo'qotishga borib taqalsa, unda uni pul bilan o'lchanadi. Ammo 

unutmaslik kerakki, avariya bo'lgan taqdirda yetadigan zarar bir maromda 

va  bir  xilda  bo'lmasligini  inobatga  olib,  ularning  keyingi  qiyoslari 

tavakkalni  ehtimollari  asosida  aniqlanadi.  Jumladan,  agar  yetadigan 

zararni  hisoblash  qiyinchilik  tug'dirsa,  unda  tavakkalni  chegara  miqdor 

asosida hisoblanadi. 

Agar  yetadigan  zarar  sog'lig'iga  ta'sir  qiladigan  bo'lsa,  uning hisobi 

yo'qotilgan  kunlar  uchun  to'lov  qog'oziga  va  uning  ish  joyida  vaqtincha 

almashtiigan  kishi  uchun  to'lov  sifatida  hisoblanadi.  Bu  haqiqiy  holatni 

aniq  belgilamaydi.  Agar  baxtsiz  hodisa  o'lim  bilan  tugagan  bo'lsa,  uni 

hisoblash  masalasi  yanada  qiyinlashadi.  Shuning  uchun  tavakkal,  agar 

---

 

 

158 

baxtsiz  hodisa  bilan  bog'liq  bo'lsa,  uni  tavakkalni  ehtimollar  asosida 

baholanadi. 

Shunday  qilib,  tavakkalning  o'lchov  birligi  odam  sog'ligiga  va 

shaxsiy mulkiga xavf solgan taqdirda har xil bo'ladi. Shuning uchun, agar 

bir vaqtning o'zida ham sog'lig'iga ham shaxsiy mulkiga xavf tug'iladigan 

bo'lsa,  unda  tavakkalni  vektor  ko'rinishida  koordinat  o'qlari  bo'yicha  har 

xil o'lchovlarda yozish mumkin: 

 

R=U∙P, 

 

bu  yerda  o'ng  tomondagi  ko'paytmada  hamma  shartlar  hisobga 

olinganligi uchun, tavakkalni qiyoslash imkoniyati mavjud. 

Tavakkalni  shaxsiy  va  umumiy  turlarga  bo'lib  qaraladi.  Shaxsiy 

tavaklcal  favqulodda  hodisa  natijasida  yetkazilgan  zararning  kutilgan 

miqdori  U*  ma'lum.  T  vaqt  mobaynida  M  miqdordagi  odamlar  guruhiga 

nisbatan  olinadi.  (Agar  shaxsiy  tavakkallik  ko'rsatilayotgan  bo'lsa, 

odamlar soni ko'rsatilgan bo'lishi kerak).  

 

 

R=U*/(T*M). 

 

 

 

 

 

      

Bir  guruh  odamlar  uchun  umumiy  tavakkallik  (kollektiv 

tavakkallik): 

 

R=U*/T. 

 

Har  qanday  odam  ma'lum  bir  sharoitda  va  deyarli  hamma  odamlar 

ham, ma'lum sharoitda tavakkallik holatini boshidan kechiradi.