Keyin bir necha kun yoki bir necha hafta keyin payd

 

 

II.9. Ishlab chiqarish havo muhitida zararli moddalaraing yo'l 

qo'ysa bo'ladigan zichlik miqdorlari 

 

Texnologik    jarayonlarning    va    ish  zonasiga  zaharli  moddalarning 

tushishiga    qarshi  kurash  vositalarining:  hozirgi  ahvolida  ishchilarning 

nafas  olish  zonasida  zaharlarning  bo'lmasligini  talab    etish,  albatta 

me'yoiiy  holat  hisoblanadi,  shunday  natijaga  erishish  esa  juda  mushkul 

texnik vazifa bo'lib, uni ado etish katta moddiy xarajatlar bilan bog'liqdir. 

Shunga  ko'ra  mehnat  gigienasida  yo'l  qo'ysa  bo'ladigan  bezarar 

miqdorlarini asoslash zarurati vujudga keldi.  

GOST  12.1.005-76  ning  «Ish  zonasi  riavosi»  bo'limida  bu  zichlik 

miqdori quyidagicha belgilanadi. Ish zonasi havosida zararli moddalarning 

yo'l    qo'yiladigan  zichlik  miqdorlari—8  soat  davomidagi  kundalik  ishda 

(dam  olish  kunlaridan  tashqari)  yoki  boshqacha  davomlilikda,  biroq  

haftasiga  40  soatdan  oshmagan  mehnat  jarayonida,  butun  ish  qobiliyati 

davomida  ish  jarayonida  yoki  hozirgi  va  kelgusi  avlodlar  hayotining 

keyingi  muddatlarida  zamonaviy  tekshirish  usullari  bilan  .aniqlanadigan 

kasalliklar yoki sog'lik holatida chetlanishlar keltirib; chiqara plmaydigan 

zichlik miqdordir.  

Ishlab    chiqarish    zaharlari    yo'l    qo'yiladigan    oxirgi  darajasi 

(YQOD) ni belgilashda: a) moddalarning fizik-kimyoviy xossalari hisobga 

olinadi;    b)  tajriba  tekshirish  natijalaridan  foydalaniladi;  d)  ishlab 

chiqarishdagi  gigienik    kuzatuvlar    ma'lumotlariga,    ishchilarning  sog'liq 

holati va kasallanishga doir materiallarga ham amal qilinadi.   

 

 

Ishlab 

chiqarishga 

yangi 

kiritiladigan 

birikmalar 

uchun 

materiallarning  dastlabki  ikki  gruppasidan  va    agar    yangi  texnologiyani 

ishlab    chiqarish  jarayonida    laboratoriya-ishlab  chiqarish  uskunalarida 

olingan  gigienik  ma'luniotlar  bo'lsa,  ulardan  ham  foydalaniladi.Bunday 

hollarda  tavsiya  etilgan  YQOD  gigienik  kuzatuv  ma'lumotlari,  

shuningdek,    sanoat    korxonalaridagi  ishchilarning  sog'liq  holati  va 

kasallanish  ma'lumotlarini  yig'ishga  qadar,  ilgari  taklif  etilgan  YQOD 

miqdorini  aniqlash  maqsadida  vaqtinchalik  hisoblanadi.  YQOD  ni 

---

 

 

50 

asoslashda moddalarning taqribiy va tuzilish formulasi, molekular massasi 

va nisbiy zichligi, erish va qaynash nuqtasi, turli muhitlarda eruvchanligi, 

kimyoviy  reaksiyaga  kirishish  xususiyati  va  zaharli  xossalarning  yuzaga 

chiqishiga ta'sir qila oladigan va havodagi zaharning ta'sir etadigan zichlik 

miqdorlari  paydo    bo'lishi  imkonini  belgilaydigan  qator  boshqa 

ko'rsatgichlar  hisobga olinadi. YQOD ni belgilashda havodagi moddaning 

kimyoviy yoki fizik usulda tekshirish majburiy hisoblanadi. 

Ish  xonasi  hayosidagi  zararli1  moddalar  YQOD  ni  belgilash 

maqsadida tajriba tadqiqotlari to'liq  yoki qisqartirilgan  hajmda bajarilishi 

mumkin.  Oxirgi  holda  tavsiya  etilgan  YQOD  ning  taxminiy  miqdori 

hisoblash usuli yordamida olinishi mumkin.  

Zaharli  moddalarning yo’l qo'ysa   bo'ladigan zichlik miqdorlaridan 

ishlab chiqarishdagi sanitariya  sharoitiga, sog'lomlashtirish tadbirlarining, 

masalan,  shamollatish  samaradorligiga  baho  berishda  shuningdek,  yangi 

sexlar    zavodlarni  loyihalashda  amalda  foydalaniladi.  Zaharli  moddalar 

YQOD ro'yxati tinimsiz kengaymoqda. YQOD miqdorlari esa gigiena fani 

nazariya  va  amaliyotidan  olingan  ma'lumotlar  bilan  to'ldirilib,  qaytadan 

ko'rib 

chiqilmoqda. 

Ishlab 

chiqarish 

korxonalaridagi 

zaharli  

moddalarning  YQODini  belgilashda,  shuningdek,  ishlab  chiqarish 

zaharlariniig zalfarlilik sinflariga qarab ham belgilanadi.  

 GOST  12.1.007-76  ga  asosan  zaharli  moddalar  organizmga  ta'sir 

ko'rsatish  darajasiga  qarab  4  sinfga  bo’linadi:  o’ta  xavfli,  yuqori  xayfli, 

o'rtacha xavfli  kam xavfli moddalar.