3-bob. Umumiy o’rta ta’limni tashkil etish Umumiy o’rta ta’lim boshlang’ich ta’lim (I - IV sinflar), tayanch o’rta ta’lim (V-IX sinflar) xamda umumiy o’rta ta’lim (X-XI sinflar) bosqichlaridan iborat bo’lib, kunduzgi ta’lim shaklida amalga oshiriladi.
Boshlang’ich ta’lim (I - IV sinflar) - tayanch o’rta ta’lim va umumiy o’rta ta’lim olish uchun zarur bo’lgan savodxonlik, bilim va ko’nikma asoslarini, milliy va umuminsoniy qadriyatlarni shakllantirishga qaratiladi.
Tayanch o’rta ta’lim (V-IX sinflar) - bilimlarning zaruriy xajmini beradi, mustaqil fikrlash, ta’lim dasturi mazmuniga mos qobiliyat va amaliy tajriba ko’nikmalarini rivojlantiradi.
Shuningdek, tayanch o’rta ta’lim o’quvchilarga yo’nalishni ixtiyoriy ravishda tanlash asosida umumta’lim muassasasining X-XI sinflarda yoki akademik litseylarda ta’limni davom ettirish xuquqini beradi.
Umumiy o’rta ta’lim (X-XI sinflar) - umumta’lim dasturlarini
o’zlashtirish asosida o’quvchilarda ijtimoiy hayot uchun zarur bilim, ko’nikma
va malakalarni egallash, kompetentsiyalarni shakllantirish, maxsus
va chuqurlashtirilgan tayyorgarlikni talab etmaydigan kasblarni o’rgatish
orqali ularning kasb-hunar olishga bo’lgan ehtiyojini qondirishga yo’naltiradi hamda ta’limning navbatdagi bosqichini tanlashga yordam beradi.
Umumiy o’rta ta’lim - umumta’lim muassasasi bitiruvchilariga yunalishni ixtiyoriy ravishda ta’limni kasb-hunar va oliy ta’lim muassasalarida davom ettirish xuquqini beradi.
Umumta’lim muassasalarida o’quv-tarbiyaviy ishlar umumiy o’rta
ta’limning tayanch o’quv rejasi va umumiy o’rta ta’lim dasturi asosida
amalga oshiriladi.
Umumta’lim muassasalaridagi o’quv-tarbiya jarayoni bilan bog’lik boshqa masalalar (dars jadvalini shakllantirish, xaftalik o’quv yuklama) umumiy o’rta ta’limning davlat ta’lim standartiga asosan ishlab chiqilgan o’quv rejaga muvofiq belgilanadi.
Umumta’lim muassasasining quyidagi turlari tashkil etilishi
mumkin:
boshlang’ich maktab (o’qitish muddati 4 yil: I - IV sinflar);
umumta’lim maktabi (o’qitish muddati 11 yil: I - XI sinflar);
ayrim fanlar chuqur o’rganiladigan ixtisoslashtirilgan maktab (o’qitish muddati 10 yil: (II - XI sinflar);
ayrim fanlar chuqur o’rganiladigan ixtisoslashtirilgan maktab-internat (o’qitish muddati 7 yil: V - XI sinflar).
Umumta’lim muassasalarida iqtidorli bolalarni izlash, tanlab olish va ularni ayrim fanlarga chuqur o’rganiladigan ixtisoslashtirilgan sinflarda o’qitish bo’yicha anik maqsadli ishlar amalga oshiriladi.
Zaruriyatga ko’ra, umumta’lim muassasalarida o’quvchilarning ovqatlanishi va yashashi uchun lozim darajadagi shart-sharoitlar yaratiladi.
Yangi o’quv yilida ta’lim boshka tillarda olib boriladigan hamda belgilangan me’yorlar bo’yicha tegishli maydonga ega bo’lgan umumta’lim muassasasida tashkil etiladigan sinflarda o’quvchilar sonining oshishi muassasaning xarajatlar smetasida nazarda tutilgan ko’rsatkichlarga to’g’ri kelmagan hollarda, umumta’lim muassasasining qo’shimcha talabi asosida tuman (shaxar) xalq ta’limi bo’limlari va tuman (shaxar) xokimliklari moliya bo’limlarining roziligi bilan qushimcha sinflar tashkil etiladi.
Tibbiy komissiya xulosasiga asosan bolalarga yakka tartibda uyda ta’lim berish tashkil qilinishi mumkin.
Umumta’lim muassasasida sinfdan tashqari mashg’ulotlar
va to’garak ishlari o’quvchilar va ota-onalar xoxish istaklarini,
o’quvchilarning qiziqishi va qobiliyatini hisobga olgan xolda o’tkaziladi.