Keksalik davrining psixologik xolati

15-masala. YUqori sinf o‘quvchisi Zarina o‘qishi davomida do‘q – po‘psalarga va haqoratlarga to‘la anonim xatlar ola boshlaydi. Bu xatlarni u yig‘i aralash o‘qituvchilariga va dugonalariga ko‘rsatadi, ulardan yordam berishlarini va himoya qilishlarini iltimos qiladi. Tekshirishlar tezda shuni ko‘rsatadiki, bu xatlarni Zarinaning o‘zi o‘ziga yuborarkan. Zarinaning bunday vaziyatlarni yaratishiga nimalar sabab bo‘lgan?
16-masala. Injener Zafarning oilasida ikkinchi farzand, o‘g‘il bola, uning opasi 12 yoshga kirganda tug‘ilgan. Qizcha ota – onasiga so‘zsiz bo‘ysungan holda tarbiyalandi, hech qachon biron narsada qarshi turishga urinib ko‘rmadi. Aftidan, bunga biron – bir sabab yo‘qday edi – ota – onalarining talablari mutlaqo bama’ni edi. Biroq bu talablarni bola oldiga qo‘yilishida ular shafqatsizligi hiyol e’tirozlarga murosasizligi bilan ajralib turardi. Ota – onalar o‘g‘ilni tarbiyalashga ham huddi ana shu muomala uslubini tanlab olishdi. Lekin ko‘p o‘tmay, qizchada itoatkorlikka undagan narsa o‘g‘ilda indamasdan, lekin shiddatli qarshilik bilan kutib olindi. Buning qachon boshlanganini aytish qiyin, lekin ota–onalarning o‘zlari buni bola buvisinikida mehmon bo‘lgan davr bilan bog‘lashadi. Ammo bunday holatlar maktabning birinchi sinfidayoq boshlangan edi. Bola odamovi, qo‘pol va shubha bilan qaraydigan bo‘lib qoldi. Oltinchi sinfda birinchi marta uydan qochib ketadi. Sakkizinchi sinfda yana shu holat takrorlanadi va bu gal uyga umuman qaytib kelmaydi. Psixolog bolaning ota – onasi bilan suhbatda ular shunday fikrni ta’kidlashardi. Biz bolalarimizni bir hil tarbiyaladik qizim bizni baxtli qildi, nevaralarim bor. O‘g‘lim esa bizni sharmanda qildi degan fikrni aytishdi. Bolaning uyidan qochib ketishiga sabab nimada deb o‘ylaysiz?
17-masala. –Qizim, sen, menga o‘xshab kelejakda o‘qituvchi bo‘lishingni orzu qilaman.

• 
  Oyijon men bu sohadan borishni xohlamayman.
  
• 
  Nima uchun?
  
• 
  Yosh jonimga nima keragi bor o‘qituvchi bo‘lib.
  
• 
  Seni o‘zi hayotda bir maqsading bormi?
  
• 
  Maqsad! Maqsad nima o‘zi?
  
• 
  Ax, qizim-a. Ba’zida o‘ylab qolaman, shu qiz meni vujudimdan yaralganmikan deb.
  
• 
  Oyi, menga qaerdagi safsataboz gaplarni aytib boshimni qotirasiz-a.
  
• 
  O‘zingdan chiqqan baloga qayga boray davoga?
  

Ziyoli insonning farzandi shunday badaxloq bo‘lishiga kim sababchi?
18-masala. – Ustoz nega meni baholarimni past qo‘ydingiz, yaxshi o‘qisam, Umirov mendan past o‘qisa-da, unga 5 baho qo‘ydingiz.
Bu vaziyatni tahlil qiling. Bunday paytlarda mahoratli pedagoglar qanday yo‘l tutishlari kerak?
19-masala. Dars jarayonida o‘qituvchi hammaga uyga vazifani tekshirishini aytdi. Sardor ismli o‘quvchi darsda jim o‘tirmay, sho‘xlik qildi. O‘qituvchi unga ko‘p marotaba tanbeh berdi. U ogohlantirishlarga qaramay, jim o‘tirmadi. O‘qituvchi uning yoniga kelib;

• 
  Qani daftaringni och. Nega uyga vazifani bajarmading?
  
• 
  YOzgim kelmadi, yozmadim.
  

O‘qituvchining jahli chiqib, uni darsdan chiqarib yubordi.
Bu vaziyatda o‘qituvchining tutgan yo‘li to‘g‘rimi?
20-masala. - Bugungi darsimiz takrorlash hisoblanadi. Qani kim javob beradi? Sitora, nega sen telefon o‘ynab o‘tiribsan? Yig‘ishtirib qo‘y.

• 
  Nima ishingiz bor, telefon menikimi yoki siznikimi? Menga hech kim xo‘jayin emas.
  

Vaziyatni tahlil qiling.
21-masala. O‘qituvchining kiyinishi juda oddiy. Hozirgi zamonaviy talaba o‘quvchilar bunday o‘qituvchilarni mensimasligi, gapiga kirmasligiga qanday qaraysiz.