Kegl cc pechat indd

Jismlar harakatlanganda fazoda iz qoldiradi. Bu izlar ko‘zga 
ko‘rinishi yoki ko‘rinmasligi mumkin. Ko‘rinishi yoki ko‘rin-
masligidan qat’i nazar shu izga  trayektoriya deyiladi. Dalada yurgan 
avtomobil, traktor yoki osmonda uchayotgan samolyot qoldirgan izlar 
bunga misol bo‘la oladi. 
Trayektoriyaning shakliga qarab harakat 
to‘g‘ri chiziqli yoki egri chiziqli bo‘ladi.

---

46
Avtomobil g‘ildiragining o‘qi B yerga nisbatan to‘g‘ri chiziqli, 
gardishidagi  A nuqta g‘ildirak o‘qi B  ga  nisbatan  egri  chiziqli 
harakatda bo‘ladi (21-rasm). Stadionda yugurayotgan sportchining 
trayektoriyasi  1 va 2 oraliqda egri, 3 va 4 oraliqda to‘g‘ri chiziqli 
bo‘ladi (22-rasm).
 
 
 21-rasm. 
22-rasm.
Trayektoriyaning shakli qaralayotgan sanoq jismiga nisbatan 
turlicha  bo‘lishi  mumkin.  Masalan,  Oyning  Yerga  nisbatan  harakati 
aylana shaklida bo‘lsa, Quyoshga nisbatan murakkab shaklda bo‘ladi. 
Chunki  Yer  Oy  bilan  birgalikda  Quyosh  atrofida  harakatlanadi.  Xuddi 
shunday avtomobil dvigatelida sovituvchi parrak uchining harakat 
trayektoriyasi dvigatelga nisbatan aylanadan iborat bo‘lsa, yerga 
nisbatan vintsimon bo‘ladi.
Harakatlanayotgan jismni har doim ham rasmda ifodalash 
noqulay.