Kegl cc pechat indd

1. Gazlarda tovushning tarqalishi. Stadionlarda o‘tkazilgan katta 
tadbirlarda turli uzoqlikda joylashgan radiokarnaylardan chiqqan bir 
xil ovozlarning bir vaqtda emas, balki oldinma-ketin eshitil 
ganligiga 
e’tibor bergan bo‘lsangiz kerak. Osmonga otilgan mushak 
larning 
oldin charaqlagani, keyin uning portlagan ovozini ham eshitgansiz. 
Momaqaldiroq vaqtida, chaqmoq chaqqanidan ancha keyin uning 
guldiragan ovozi keladi. Demak, tovushning havoda tarqalish tezligi 
yorug‘likning tarqalish tezligidan ancha kichik ekan. Tovushning 
havoda tarqalish tezligini birinchi marta 1636-yilda fransuz olimi 
M.  Mersen  o‘lchagan.  Tovushning  20°C dagi tezligi 343 m/s yoki 1235 
km/soat  ga  teng.  Bu  kattalik  miltiq  o‘qining  tezligidan  taxminan  ikki 
barobar kam. Tovushning tezligi havo temperaturasi ko‘tarilishi bilan 
ortadi. Tovush tezligi 10°C da 337,3 m/s, 0°C da 331,5 m/s, 30°C da 
348,9  m/s  va  50°C da 360,3 m/s ga teng. Turli gazlar, suyuqliklar va 
qattiq jismlar uchun 0°C dagi tovush tezligi 5-jadvalda keltirilgan.