Kegl cc pechat indd

Jismni muvozanat holatidan chetga chiqarilganda, uni dastlabki 
holatiga qaytaruvchi kuch hosil bo‘ladigan muvozanatga 
turg
‘
un 
muvozanat
 deyiladi
(52-
a
rasm).
Jismni muvozanat holatidan chetga chiqarilganda, uni muvozanat 
hola tidan yanada ko‘proq uzoqlashtiradigan kuch hosil bo‘ladigan 
muvo zanatga 
turg
‘
unmas muvozanat
 deyiladi
(52-
b
rasm).
a
) 
b
) 
d
)
52-rasm.

---

86
Jismni muvozanat holatidan chetga chiqarilganda uning holatini 
o‘zgartiradi gan hech qanday kuch hosil bo‘lmasa,
farqsiz muvozanat
 
deyiladi
(52-
d
rasm).
Shunday tajriba o‘tkazaylik. Fizika darsligini olib, uning tagiga 
chizg‘ichni qo‘yaylik. Chizg‘ichni bir uchidan sekin ko‘tara 
boshlaylik (53-
a, b
rasm). Shunda chizg‘ich stol bilan ma’lum 
bir burchak hosil qilganda kitob ag‘darilib tushadi. Demak, jismning 
muvozanatda bo‘lishi tayanch holatiga ham bog‘liq ekan.
a
) 
b
) 
d
)
53-rasm.
Tayanch yuzasiga ega bo‘lgan jismning og‘irlik markazidan o‘t 
kazilgan 
vertikal chiziq tayanch yuzasidan chiqib ketsa, jism ag‘da riladi 
(53-
d
rasm).
Demak, tayanch yuzasi qancha katta bo‘l 
sa, muvozanati shunchalik 
barqaror bo‘ladi.
1. Massa markazi deganda nima tushuniladi?
2. Jismlarning massa markazi amalda qanday aniqlanadi?
3. Ikkita bir xil to‘rtburchak shaklga ega bo‘lgan jismdan birining 
massa markazi tayanchdan hisoblanganda balandroq bo‘ldi. Bu 
jismlardan qaysi birining muvozanati turg‘unroq bo‘ladi?
4. Devorga o‘ng tomoningiz bilan suyanmasdan qapishib turing. 
Endi chap oyog‘ingizni ko‘taring. Bu holatda qola olasizmi? 
Nega?
5. Nima sababdan ko‘pchilik yurganda qo‘lini silkitadi?

---

87