|
Rivojlantiruvchi maqsad:
fanlar aro bo’g’lanishni rivojlantirish. Mavzudan olgan bilimlarni hayotda qo’llashni o’stirish va rivojlantirish.
Tayanch kompetensiya: Fizikadagi qonun qoidalarni tushunadi va tushuntirib bera oladi.
Fanga oid kompetensiya:
Nuqtaviy zaryad maydoning potensiali va potensiallar farqiga oid ma’lumotlarni tushunadi,mavzuga doir masalalarni yecha oladi.
Dars turi: Yangi bilim berish. Aralash darslar
Dars metodi: Noan'anaviy va rivojlantiruvchi, interfaol
Darsning jihozlari: Darslik, ko`rgazmali va didaktik materiallar, kompyuter, proyektor, mavzuga doir slayd, chizmachilik qurollari va boshqa adabiyotlar
Darsning blok-chizmasi
|
Darsning bosqichlari
|
Vaqt
|
1
|
Tashkiliy qism va o’quvchilarni faollashtirish
|
10 minut
|
2.
|
Yangi mavzu bayoni
|
20 minut
|
3.
|
Mavzuni mustahkamlash va o’quvchilarni baholash
|
13 minut
|
4.
|
Uyga vazifa berish
|
2 minut
|
.
Darsning borishi:
1.Tashkiliy qism va o’quvchilarni faollashtirish
1 Salomlashish
2 Siyosiy daqiqani o’tkazish
3 O’tilgan mavzuni tarorlash
4 Davomotni aniqlash
5 Uy vazifalarini tekshirib olish
6 O’quvchilarni darsga tayorgarliklarini tekshirib olish
2. Yangi mavzu bayoni ;
Nuqtaviy zaryad maydoning potensiali haqida tushuncha berish
Elektr maydonining kuchli yoki kuchsiz ekanligini aniqlash uchun uning maydoniga sinash zaryadi kiritilib, maydon tomonidan unga qanday kuch ta’sir etishi aniqlangan edi. Shuning uchun ham elektr maydon kuchlanganligi maydonning kuch xarakteristikasi hisoblanadi.
Maydon sinov zaryadi olib kirilishiga asosiy zaryad maydoni qarshilik qiladi.
Shunga ko’ra maydon kuchlariga qarshi ish bajarish lozim bo’ladi. Asosiy zaryad va kiritilgan sinov zaryadning o’zaro ta’sir potensial energiyasiga aylanadi:
Formulada minus ishora qo’yilishi zaryadlar orasida tortilish kuchi ta’sir qilishini ko’rsatadi. Qo’zg’almas Q musbat zaryaddan r masofada +q zaryadning potensial energiyasi quydagicha ifdalanadi:
Formulada musbat ishora qo’yilishi,zaryadlar orasida itarilish kuchi ta’sir qilishini ko’rsatadi.Potensial energiyasining nolhisobi sifatida formulaga ko’ra cheksiz kata masofa olinadi.Bunday masofada zaryadlar o’zaro ta’sirlashmaydi.Shunday qilib,elektr maydoni kuch xarakteristikasiga ega bo’lishi bilan birga energetic xarakteristikaga ega bo’ladi.U elektr maydoni potensiali deb ataluvchi kattalik orqali ifodalanadi.
Nuqtaviy zaryadning elektr maydoni potensiali deyilganda asosiy va maydonga kiritilgan sinov zaryadlari o’zaro potensial energiyasini sinov zaryadi miqdoriga nisbati bilan o’lchanadigan kattalikka aytiladi:
Nuqtaviy q zaryadning potensiali quydagicha aniqlanadi:
Potensial tushunchasidan foydalanib,q1 zaryadni maydon hosil qiluvchi q zaryaddan r1 uzoqlikda nuqtaga ko’chirilishida bajarilgan ishni topamiz:
Bu ifodaga ayirma nuqtalar orasidagi potensiallar farqidan iborat bo’lib unga elektr kuchlanish deyiladi va quydagi ko’rinishda yoziladi :
P otensial va potensiallar ayirmasining birligi Italian olimi Voltning sharafiga Volt {V} deb ataladi.
ga teng. Ta’rifga ko’ra 1c zaryadni elektr maydoning bir nuqtasidan ikkinchi nuqtasiga ko’chirilishi elektr maydonini 1j ish bajaradigan nuqtalar potensiallarining ayirmasi 1v ga teng bo’ladi.
Nuqtaviy zaryaddan bir xil uzoqlikda joylashgan nuqtalarning potensiali teng bo’ladi. Agar ushbu nuqtalar birlashtirilib chiqilsa,hosil bo’lgan sirt ekvepotensial sirt deyiladi.
Nuqtaviy zaryadning ekvepotensial sirti zaryad atrofida konsentrik aylanalar shaklida joylashadi. Maydon kuch chiziqlari ekvepotensial sirtga doimo perpendicular bo’ladi.
Elektr maydon kuchlanganligi va potensiallar ayirmasi orasida quydagi munosabat mavjud :
d -potensiallari va bo’lgan nuqtalar orasidagi masofa .Bundan maydon kuchlanganligi birligi
Kelib chiqadi.
M asala yechish na’munasi: Havoda turgan 5sm radiusli metal sferaga 30nC zaryad berildi.Zaryadlangan sfera markazida va sirtidan 5sm uzoqlikda maydon potensialini topilsin..
3. Mavzuni mustahkalash va o’quvchilarni baholash ;
o’quvchilar 3 guruhga bo’linadi.
1-guruh “ Quvnoqlar ” guruhi
2- guruh “Chaqqonlar” guruhi
3-guruh “Kuchlilar “ guruhi
Mavzuga doir
GURUHLARGA MASALALAR
1- Guruhga masala:Maydonning potensiali 4 v dan 6 v ga o’zgartirilganda potensiallar farqi qanday qiymatda bo’ladi?
2- Guruhga masala: Ikkita +0.2 mC va +0.8mC nuqtaviy zaryadlar havoda bir-biridan 14sm masofada joylashgan .Zaryadlarni tutashtiruvchi kesma o’rtasida elektr maydon potensiali qanday bo’ladi?
3 – Guruhga masala : Yassi kondensator qoplamalaridagi kuchlanish 120 v ,zaryadi 60 mC bo’lsa,kondensatordagi maydon energiyasi nimaga teng?
GURUHLARGA SAVOLLAR
1-guruhga savol : Maydon potensiali qanday kattalikka bog’liq ?
2 –guruhga savol: Maydon potensiali deb nimaga aytiladi?
3 –guruh ga savol: Potensiallar farqi deb nimaga aytiladi ?
Savollarga javob bergan va masalalarni to’g’ri yechgan o’quvchilarni hamda o’tilgan mavzu yuzasidan savollarni yodlab kelgan o’qauvchilarni baholanadi.
4.Uyga vazifa;
Mavzuni o’qish va savollarga javob topib kelish.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
N.Sh. Turdiyev, A. G. Ganiyev A va boshqalar -Fizika-10-sinf uchun darslik- Toshkent – “Niso poligraf”- 2017
A. Yusupov-Fizika-qiziqarli savol-javoblar-Toshkent-2002
Do'stlaringiz bilan baham: | 
