Kazuslar: Fosh bo‘lish istagi va qo‘rquvidan qiynalgan Raskolnikov garovga qo‘ygan

 
3)
Eʼtiqod erkinligi (
arabchada – (ishonch, ishonish; ko'ngilda tasdiqlash; 
imon, maslak) Qattiq ishonch, dildan e'tirof etiluvchi tushuncha, nuqtai 
nazar, qarash
). 
Bu orqali fuqarolar oʻz dunyoqarashiga ega boʻladi, 
boʻlayotgan voqealarga oʻz munosabatini bildiradi. Eʼtiqod erkinligi 
dinga, siyosatga munosabatda namoyon boʻladi.
 
4)
Huquq – 
bu davlat tomonidan himoya qilinadigan, oʻzida erkinlik, tenglik 
va adolat tamoyillarini ifodalaydigan, ijtimoiy munosabatlarni tartibga 
solishga qaratilgan, umummajburiy xulq-atvor qoidalari yigʻindisi. 
5)
Konstitutsiyaviy tuzum – 
maʼlum davlatning konstitutsiyasi va boshqa 
konstitutsiyaviy-huquqiy hujjatlari bilan oʻrnatilgan va muhofaza 
qilinadigan ijtimoiy, siyosiy, iqtisodiy huquqiy munosabatlar tizimi. Xalq 
suvereniteti, hokimiyatlar boʻlinishi, inson huquqlari ustunligi va 
boshqalar konstitutsiyaviy tuzumning zaruriy belgilari hisoblanadi. 
6)
Qonun – 
inson, jamiyat va davlat nuqtai nazaridan eng muhim 
hisoblanadigan ijtimoiy munosabatlarni mustahkamlash, rivojlantirish va 
tartibga solish vositasi. 
7)
Davlat siri – 
davlat tomonidan qo‘riqlanadigan va maxsus ro‘yxatlar bilan 
chegaralab qo‘yiladigan alohida ahamiyatli, mutlaqo maxfiy va maxfiy 
harbiy, siyosiy, iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy va o‘zga xil ma’lumotlar 
O‘zbekiston Respublikasining davlat sirlari hisoblanadi. 
Davlat sirlari O‘zbekiston Respublikasining mulkidir
2
. 
1
Saydullayev. Sh. A. Davlat va huquq nazariyasi. Darslik – Toshkent: “Yuridik adabiyotlar publish” nashriyoti, 
2021. – B.43. 
2
Oʻzbekiston Respublikasining “Davlat sirlarini saqlash togʻrisida” gi Qonuni, 1-modda.
(
https://www.lex.uz/ru/docs/-98850
).

---

6 
 
Ushbu moddaning ijtimoiy hayotdagi ahamiyati haqida gapiradigan boʻlsak,
har qanday demokratik jamiyat va davlatda fikrlash, soʻz va eʼtiqod erkinligi 
kafolatlanishiga ijobiy holat sifatida qaraladi. Yaʼni fikrlash, soʻz va eʼtiqod 
erkinligi demokratik davlatdagina mavjud boʻladigan va kafolatlanadigan 
huquqlardir. “Men, – deb yozgan edi Spinoza, – demokratiyani shuning

uchun afzal 

koʻramanki, u tabiat har kimga inʼom etgan erkinlikka eng koʻp yaqinlashadi”. Har 
bir davlatdagi fuqarolar aynan fikrlash, soʻz va eʼtiqod erkinligi orqali oʻz fikrlarini 
erkin bayon qilishadi va dinga, siyosatga qanchalik ishonishlarini koʻrsatishadi. Bu 
erkinliklar orqali fuqarolar, umuman olganda, insonlar davlatdan oʻz huquq va 
erkinliklarini talab qilishi yoki ularni himoya qilinishini soʻrab murojaat qilishi 
mumkin.
Bilamizki, XXI asr – Axborot texnologiyalari asri. Shunday ekan, hozirgi 
zamonda inson oʻzi istagan axborotni izlashi, olishi va undan erkin foydalanishi juda 
muhim ahamiyat kasb etadi. Mening fikrimcha, bu har qanday adolat qaror topgan 
jamiyatda davlat tomonidan oʻrnatilgan boʻlishi lozim. Inson erkin fikrlash va uni 
soʻz orqali erkin bayon qilish uchun axborotga ega boʻlishi kerak. Shu sababli 
fuqarolarning oʻzi uchun zarur axborotlarni izlash, olish va tarqatish huquqi 
kafolatlanadi. Masalan, oʻquvchilarga internetdan foydalanish imkoniyatining 
berilishi axborot olish, izlash, tarqatish huquqini amalda taʼminlovchi kuchli 
vositadir.Konstitutsiya normalari fuqarolarning fikrlash, soʻz, eʼtiqod erkinligi 
hamda axborot olish, izlash, tarqatish huquqini mustahkamlar ekan, bu erkinlik aslo 
konstitutsiyaviy tuzumga qarshi qaratilmasligi, uning buzilishiga olib kelmasligini 
nazarda tutadi. Chunki konstitutsiyaviy tuzum xalq manfaatiga mos keluvchi 
tartiblarning Konstitutsiya bilan mustahkamlanishi natijasidir. Konstitutsiyaviy 
tuzumning buzilishi ogʻir oqibatlarga, qon toʻkilishlariga olib keladi. Shuning uchun 
ham faqat xalq manfaati, konstitutsiyaviy tuzum manfaati yoʻlida baʼzi cheklashlar, 
man qilishlar oʻrnatiladi.Yana xavfsizlik nuqtai nazaridan kelib chiqib, erkin fikr 

---

7 
yuritish va ifodalash erkinligi davlat va boshqa sirlarga taalluqli boʻlmasligi 
belgilangan. 
Xulosa qilib aytadigan boʻlsak, ushbu moddaning ijtimoiy hayotimizdagi 
ahamiyati juda yuqori. Barcha sohalarda rivojlanayotgan va yangilanayotgan 
mustaqil Oʻzbekistonimizda barcha fuqarolar fikrlash, soʻz va eʼtiqod erkinligi 
huquqiga ega va bu huquqlari Konstitutsiyamizda ham belgilab qoʻyilgan. So‘z va 
fikrlash erkinligini huquqiy kafolatlash huquqiy demokratik davlatning ajralmas 
qismi hisoblanadi. Yurtimizda Ommaviy axborot vositalari va boshqa axborot 
tarqatuvchi turli xil jamiyatlarni manfaatlarini himoya qilish uchun shu yoʻnalishga 
oid turli xil normativ-huquqiy hujjatlarning qabul qilinishi fikrimizning yorqin 
dalilidir.