Axborot - fan va tеxnika rivojlanishi natijalari haqidagi fan-tеxnika
ma`lumotlari, bilimlari yig’indisidir. Boshqacha aytganda, axborot, mazkur talqinga
binoan fan-tеxnika faoliyati axborot xizmati tizimining ma`xsuli va “hom-
ashyo”sidir
7
.
Hozirgi zamonda axboratni ham nisbiy holda turli xil turlarga
bo’lishimiz mumkin. misol qilib aytadigan bo’lsak, texnnik axbarot; agrobiologic
axbarot; siyosiy axbarot; huquqiy axbarot va ashu kabi turlardir. Yuqorida atroflicha
tarzda axbarot tushunchasiga ta;rif berdik. Eni huquq sohasida axbarot va
texnalogiyalarning
o’rni
haqida gapirsak ham bo’laveradi. Bilamizki,
huquqshunoslik va huquq sohalari jamoyatda ilg’oy ya’ni zamon bilan teng
yuradigan va yangilanib boradigan sohadir, shuning uchun ham ushbu soha ilg’or
jarayonlardan
chetda
qolmaydi.
Texnalogiya
sohasi
huquq
sohasinin
optimallashtirish, yangi ma’lumottlarni olish, tarqatishda vaqtni tejashga,
samaradorlikni oshirishga yordam beradi. Huquqiy axbarot tushunchasiga ta’rif
beradigan bo’lsak, Huquqiy axbarot deganda biz ma’lumotlarning bir turinini,
tushunchasini tushunamiz, shuning uchun ham axbarot tushunchasida uchratagan
7
(https://fayllar.org/axborot-haqida-tushuncha-uning-turlari-xususiyatlari.html)
o’ziga xos barcha xususiyatlarni huquqiy axbarotga ham taluqli deya olamiz. Turli
mamlakatlarda, turli olimlar tomonidan huquqiy axbarotga ham turli hil ta’riflar
berilib,
turli
fikr-mulohazalar
bildiriladi.
Masalan
professor,
olim
A.Muhammmadiyev o’zining asarida “Huquqiy axbarotga huquq sohasida sodir
bo’luvchi faktlar, hodisalar predmetlar va shaxslar haqida turli manbalarda ifoda
etilgan, davlat va jamiyat tomonidan huquq ijodkorligi, huquqni qo’llash va
muhofaza qilish faoliyati vazifalarini hal qilish, shaxsning huquq va erkinliklarini
himoya qilish uchun foydalaniluvchi ma’lumotlar” deb tarif berganlar
8
. Boshqa
manbalarda ham bu tuhsunchaga turli hil ta’rif berilgan. Huquqiy axborot
texnologiyalar – bu yuridik faoliyat sohasidagi axborot jarayonlarining
qonuniyatlari va xususiyatlari, ularni avtomatlashtirish, yuridik faoliyatni
takomillashtirish va uning samaradorligini oshirish hamda huquqiy vazifalarni hal
qilish uchun huquq fanlari nazariyasi va metodologiyasi, matematika, axborot
texnologiyalar va mantiq, vosita va usullaridan kompleks foydalanish negizida
yaratiladigan avtomatlashtirilgan axborot tizimlarining tuzilishi va ulardan
foydalanish usullari haqidagi fanlararo bilim sohasidir
9
. Yuqoridagi ta’riflar, bir biri
bilan butunlay farqli deb ayta olmaymiz, sababi dunyoqarashlar ikki xil bo’lgani
bilan tushunchalar bir biri bilan bo’g’liqdir. Muhammadiyevning fikricha huquqiy
axbarot huquqni qo’llash va muhofaza qilish faoliyati vazifalarini hal qilishda
foydalaniladigan ma’lumotlar ekan, yuqorida keltirilgan ma’lumotlarda ham
ko’rishimiz mumkinki, deyarli shu tuzulishdagi ta’riflar keltirib o’tilgan. Endi
normativ-huquqiy hujjatlarning rekvizitlariga to’xtalib o’tadigan bo’lsak, Normativ-
huquqiy hujjatlar quyidagi rekvizitlarga ega bo‘ladi:
hujjatning turi va nomi;
hujjat qabul qilingan joy, sana (O‘zbekiston Respublikasining qonunlari
uchun ma’qullangan va imzolangan sana ham), raqami (vazirliklar, davlat
8
A. Muhammadiyev,”Huquqiy informatika “ Alisher Navoiy nomidagi O’zbekiston Milliy kutubxonasi nashriyoti,
Toshkent – 2006.
9
(http://distant.tsul.uz/mod/lesson/view.php?id=2365).
qo‘mitalari va idoralarning buyruqlari hamda qarorlari uchun ular davlat ro‘yxatidan
o‘tkazilgan sana va ro‘yxatga olish raqami ham);
tegishli normativ-huquqiy hujjat matnini tasdiqlashga rasman vakolati
bo‘lgan shaxsning lavozimi, imzosi, ismining bosh harfi va familiyasi
10
.
10
( https://lex.uz/docs/-2105724#-2105875)
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi”, Toshkent – “O’zbekiston”-2018.
2. “O’zbekiston yuridik ensiklopediyasi”, Toshkent, “Adolat” 2010.
3. A. Muhammadiyev,”Huquqiy informatika “ Alisher Navoiy nomidagi
O’zbekiston Milliy kutubxonasi nashriyoti, Toshkent – 2006
.
Foydalanilgan internet manbalari:
www.google.uz
lex.uz
norma.uz
ru,wikipedia.org
Distant.tsul.uz
