Kаtаliz to’g’risidаgi birinchi ilmiy mа’lumоtlаr XIX аsr bоshlаridа pаydо bo’lgаn

Temperaturaning ta’siri

• Katalitik reaksiyaning unumiga nisbatan Vant-Gofning izoxora-izobara tenglamasi bu tenglamadan chiqadigan xulosalar o’z kuchini saqlab qoladi. Lekin temperatura katalizatorning aktivligiga ta’sir qiladi. Har bir katalizator tarkibi va tayyorlash sharoitiga qarab, ma’lum reaksiya uchun ma’lum temperatura chegarasida eng katta aktivlikka ega vo’ladi. Odatda katalizator qancha aktiv bo’lsa uning past temperaturadagi aktivligi shuncha katta bo’ladi va temperaturaning katalizator aktivligiga ta’siri keskin seziladi.
• Temperaturaning katalizator normal ishlaydigan ish temperaturasidan oshishi uchun aktivligini kamaytiradi va hatto uni butunlay passiv qilib qo’yadi. Shuning uchun katalitik reaksiyalarda temperatura o’zgarib borishi va ayniqsa haddan tashqari oshib ketishi katalizator uchun xavflidir. Shunga ko’ra reaksiya natijasida, ayniqsa, ekzotermik reaksiyalarda issiqlikning keraksiz qismini reaksiya muhitidan chetlatish kerak bo’ladi. Ko’pincha katalizator ma’lum temperaturadan pastda uncha aktiv bo’lmaydi.
• Katalitik reaksiyaning unumiga nisbatan Vant-Gofning izoxora-izobara tenglamasi bu tenglamadan chiqadigan xulosalar o’z kuchini saqlab qoladi. Lekin temperatura katalizatorning aktivligiga ta’sir qiladi. Har bir katalizator tarkibi va tayyorlash sharoitiga qarab, ma’lum reaksiya uchun ma’lum temperatura chegarasida eng katta aktivlikka ega vo’ladi. Odatda katalizator qancha aktiv bo’lsa uning past temperaturadagi aktivligi shuncha katta bo’ladi va temperaturaning katalizator aktivligiga ta’siri keskin seziladi.
• Temperaturaning katalizator normal ishlaydigan ish temperaturasidan oshishi uchun aktivligini kamaytiradi va hatto uni butunlay passiv qilib qo’yadi. Shuning uchun katalitik reaksiyalarda temperatura o’zgarib borishi va ayniqsa haddan tashqari oshib ketishi katalizator uchun xavflidir. Shunga ko’ra reaksiya natijasida, ayniqsa, ekzotermik reyaksiyalarda issiqlikning keraksiz qilishi reaksiya muxitidan chetlatish kerak bo`ladi ko`pincha katalizator ma`lum temperaturadan pastda uncha aktiv bo`lmaydi.
• Ba`zan temperatura minimum ish temperaturasidan oshganida katalizatorning aktivligi uzluksiz oshmaydi, balki ma`lum temperaturadan so`ng aktivlik o`zgarmas bo`lib qoladi. Bu hol gidrogenlanish reaksiyalarida ko’p uchraydi.
• Katalizatorning aktivligi namoyon bo`ladigan minimum temperatura katalizatorning qanday tayyorganliklariga va reaksiya mexanizmiga bog`liq.