Katalitik modifikasiyalash

14.3-jadval 
Soya moyini gidrogenlash jarayonida gidrogenizat ko’rsatkichlarining 
o’zgarishi 
Gidro-
genizat 
namunasi
t.r. 
Gidro-
genlash 
vaqti, 
min. 
Gidrogenizat ko’rsatkichlari 
Ni:Cu
N-210
Yod 
soni,
% J
2
T
er.
0
C 
Kislota 
soni, 
mg 
KOH 
Yod 
soni,
J
2
% 
T
er.
0
C 
Kislota 
soni, 
mg 
KOH 
0 
137,1 
<15 
0,20 
137,1 
<15 
0,20 
1 
10 
123,6 
<15 
0,20 
129,1 
<15 
0,20 
2 
20 
114,5 
<15 
0,21 
122,2 
<15 
0,21 
3 
30 
108,4 
<15 
0,23 
113,3 
15,3 
0,24 
4 
40 
104,7 
18,8 
0,25 
103,4 
18,2 
0,27 
5 
50 
98,6 
21,6 
0,28 
94,5 
22,7 
0,31 
6 
60 
93,8 
24,3 
0,32 
87,3 
26,5 
0,34 
Yuqoridagi ma’lumotlarga asoslanib, 1-soya moyi namunasini qisman 
gidrogenlab, uning oksidlanishga barqarorligini oshirish uchun tajribalar olib 
borildi. Tajribalar laboratoriya qurilmasida, Ni:Cu ishlatilgan va yangi 
katalizatorning 80:20 nisbatdagi aralashmasi va N-210 katalizatori ishtirokida, 
T=200 
0
C, katalizator miqdori moy massasiga nisbatan 0,2% bo’lgan sharoitda 
bajarildi. Gidrogenlash vaqti 60 minutdan iborat bo’lib, xar 10 minutda namunalar 
olindi va ularning yod soni tahlil qilib borildi. Tajriba natijalari 4.10-jadvalda 
keltirilgan. 
Tajriba natijalaridan ko’rinadiki(14.3-jadval), gidrogenlash vaqti oshib borgan 
sari olinayotgan gidrogenizatning yod soni kamayib, erish harorati va kislota soni 
oshib boradi[114]. 
Yod soni 100 % J
2 
atrofida, erish harorati 18-23
0
C va tarkibidagi linol 
kislotasining miqdori 25% dan oshmagan moylar yaxshi hazm bo’ladigan, 
oksidlanishga barqarorligi yuqori moy hisoblanadi[110]. Yuqorida keltirilgan tajriba 

---

178 
natijalariga e’tibor beradigan bo’lsak, yod soni 100 %J
2 
ga yaqin va erish harorati 
18-23
0
C oralig’ida bo’lgan gidrogenizatni Ni:Cu katalizator ishtirokidagi tajribaning 
4-5- namunalarida ko’rishimiz mumkin. Ya’ni gidrogenlash harorati 200
0
S, 
gidrogenlash vaqti 40-50 minut oralig’ida bo’lganda, olingan gidrogenizatning yod 
soni 104,7-98,6 %J
2
, erish harorati 18,8-21,6 
0
C va kislota soni 0,25-0,28 mg KOH 
ga teng bo’lgan. Xuddi shunga o’xshash ko’rsatkichli gidrogenizatni N-210 
katalizatori ishtirokida ham olish mumkin ekanligini ko’ramiz. Bunda olingan 
gidrogenizatning yod soni 103,4-94,5 %J
2
va erish harorati 18,2-22,7 
0
C ga teng 
bo’ldi. 
Gidrogenlash jarayonida moyning yog’ kislota tarkibining qanday o’zgarishi 
katta ahamiyat kasb etadi. Negaki, moyning oksidlanishga barqarorligi bilan birga 
uning hazm bo’lish xususiyati ham bevosita uning yog’ kislota tarkibiga bog’liq. 
Shuning uchun soya moyini qisman gidrogenlash jarayonida olingan 
gidrogenizatlarni yog’ kislota tarkibi aniqlandi. Tahlil natijalari 14.4 va 14.5- 
jadvallarda keltirilgan.