Katabolizmning umumiy yo’llari. Piruvatdegidrogenaza kompleksi

Katabolizmning umumiy yo’llari. Piruvatdegidrogenaza kompleksi

Ozuqa moddalarning oshqozon-ichak yoʼllarida parchalanishi.

Ozuqa moddalarning oshqozon-ichak yoʼllarida parchalanishi.

Birinchi bosqichda uglevodlardan - geksozalar, glyukoza, fruktoza, galaktoza; oqsillardan - aminokislotalar; yogʼlardan – glitserin va yogʼ kislotalari xosil boʼladi. Bu jarayonlarda ajraladigan energiya miqdori deyarli koʼp emas va ozuqa moddalar umumiy energiyasining taxminan 0,6-1% tashkil qiladi.

Katabolizmning spetsifik yoʼllari

Katabolizmning spetsifik yoʼllari

Ikkinchi bosqichda monosaxaridlar va glitserin piruvatga aylanadi, yogʼ kislotalari esa – atsetil-KoА, aminokislotalar – piruvatga, α-ketoglutaratga, fumaratga, suktsinat va atsetil-KoА aylanadi. Bu bosqichda ozuqa moddalardagi taxminan 30% energiya ajralib chiqadi.

Limon kislota sikli va nafas olish zanjirli

Limon kislota sikli va nafas olish zanjirli

Uchinchi bosqichda xosil boʼlgan 4 oxirgi maxsulot: atsetil-KoА, α-ketoglutarat, fumarat, suktsinat limon kislotasi siklida SO2 va N2O parchalanadi. Natijada ozuqa moddalardan qolgan 60-70% energiya ajralib chiqadi.

1 molekula glyukozani parchalanishi misolida olib qaralsa, jami 38 molekula ATF sintezlanadi. Bundan:

1 molekula glyukozani parchalanishi misolida olib qaralsa, jami 38 molekula ATF sintezlanadi. Bundan:

1-bosqichda – 2 molekula pirouzum kislotasi va 8 molekula ATF sintezlanadi;

2-bosqichda – 2 molekula atsetil-KoA, 2 molekula CO2 va 6 molekula ATF sintezlanadi;

3- bosqichda – 4 molekula CO2 va 24 molekula ATF hosil bo‘ladi.

Piruvatni xosil boʼlishidan boshlab katabolizm yoʼllari umumiylashib boradi. Turli xil maxsulotlardan atigi 2 modda – piruvat va atsetil-KoА xosil boʼladi. Piruvatdan boshlanadigan jarayon katabolizmning umumiy yoʼllari deb nomlanadi va quidagilarni oʼz ichiga oladi:

Piruvatni xosil boʼlishidan boshlab katabolizm yoʼllari umumiylashib boradi. Turli xil maxsulotlardan atigi 2 modda – piruvat va atsetil-KoА xosil boʼladi. Piruvatdan boshlanadigan jarayon katabolizmning umumiy yoʼllari deb nomlanadi va quidagilarni oʼz ichiga oladi:

• Piruvatni oksidlanishli dekarboksillanishi
• Sitrat sikli.

Pirouzum kislotasining oksidlanish yo’li bilan dekarboksillanishi

Pirouzum kislotasining oksidlanish yo’li bilan dekarboksillanishi

Pirouzum kislota atsetil-KoAga aylanishini piruvatdegidrogenaza ferment kompleksini tezlashtiradi.

• Pirouzum kislota atsetil-KoAga aylanishini piruvatdegidrogenaza ferment kompleksini tezlashtiradi.
• U poliferment bo‘lib, uchta har xil ferment va beshta kofermentdan tashkil topgan.
• Fermentlari: piruvatdekarboksilaza (E1-PDK), digidrolipoiltransatsetilaza (E2-DLAT) va digidrolipoildegidrogenaza (E3-DLDG)
• Shu bilan birga bu kompleks tarkibida boshqaruv subbirliklar: proteinkinaza va fosfoproteinfosfataza boʼladi

PDG kompleksining tarkibiga kuyidagi kofermentlar kiradi:

PDG kompleksining tarkibiga kuyidagi kofermentlar kiradi:

• TPF (tiaminpirofosfat) (bitamin B1)
• lipoat kislota (Lipoamid HS-KoA)
• koferment A
• FAD+
• NAD+.
• Kompleks tarkibiga 30 molekula tetramer,
• transatsilazaning 60 ta molekulasi
• flavoproteidning 10 ta molekulasi kiradi.
• Kompleksning molekulyar massasi 9∙106 ga teng.

Birinchi ferment dekarboksillovchi piruvatdegidrogenaza (E1-PDK) (yoki piruvatlipoatoksidoreduktaza)

Birinchi ferment dekarboksillovchi piruvatdegidrogenaza (E1-PDK) (yoki piruvatlipoatoksidoreduktaza)

• tetramer
• ikkita TPF tutuvchi massasi – 36 000 daltonga teng b-zanjir
• C2 - birliklarini lipoat kislota qoldig‘iga tashuvchi ikkita a-zanjirdan iborat.

Ikkinchi ferment digidrolipoiltransatsetilaza yoki lipoatatsetiltransferaza (E2-DLAT)

Ikkinchi ferment digidrolipoiltransatsetilaza yoki lipoatatsetiltransferaza (E2-DLAT)

• massasi 52 000 ga teng
• bitta zanjirdan iborat
• lipoat kislota qoldig‘i bilan bog‘langan

Uchinchi ferment digidrolipoatdegidrogenaza(E3-DLDG)

Uchinchi ferment digidrolipoatdegidrogenaza(E3-DLDG)

• Qaytarilgan digidrolipoiltransatsetilaza uchinchi ferment digidrolipoatdegidrogenazaning ichki disulfidi bilan boglanib oksidlanadi.
• Digidrolipoatdegidrogenaza fermentining molekulyar massasi – 100 000
• Bu fermentning disulfid (HS-SH) gruppasi oqsil bilan birikkan FAD molekulasini qaytaradi, u esa o‘z navbatida NAD+ ta’sirida oksidlanadi.