Kassadagi naqd pullar va boshqa qimmatliklarning butligi va saqlash qoidalariga rioya qilishni tekshirish

Rezerv kapitali auditi.

№21 BHMS ga muvofiq, korxonaning ta’sis hujjatlariga muvofiq foyda hisobidan yaratilgan zaxiralar, aktivlarni qayta baholashda hosil bo‘lgan inflyatsion zaxiralar, qaytarib berilmaslik sharti bilan olingan mol-mulklar zaxira kapitalini tashkil etadi.
Zaxira kapitalining mavjudligi va harakati quyidagi schyotlarda hisobga olinadi:
8510-«Mulklarni qayta baholash bo‘yicha tuzatishlar»;
8520-«Zaxira kapitali»
8530-«Qaytarib bermaslik sharti bilan olingan mol-mulklar»
Auditor zaxira kapitalini tekshirishda, dastavval, uni shakllantirish uchun asosbo‘luvchi me’yoriy hujjatlar mavjudligi va ularga rioya qilinayotganligini aniqlaydi. Balansning «Zaxira kapitali» moddasi bo‘yicha mavjud summaning tegishli sanaga tuzilgan sintetik va analitik hisob registrlaridagi (8510, 8520 va 8530 schyotlar bo‘yicha kredit) qoldiqlariga tengligi tekshiriladi. So‘ngra har bir schyot bo‘yicha qoldiq summalar, debet va kredit oborotlar mohiyatan tekshiriladi. Masalan, 8510-«Mulklarni qayta baholash bo‘yicha tuzatishlar» schyoti bo‘yicha qoldiq summa qachon paydo bo‘lganligi, mulklarni qayta baholash to‘g‘risida hukumat qarorlari, uslubiy ko‘rsatmalar, korxona hisob siyosati va boshqa asoslar mavjudligi aniqlanadi. Shuningdek, qayta baholash bo‘yicha bajarilgan hisob kitoblar to‘g‘riligi (har bir analitik hisob ob’ekti bo‘yicha), qayta baholash natijalarining tegishli analitik hisob registrlarida aks ettirilishi va schyotlar bog‘lanishi (provodkalar) to‘g‘ri belgilanganligi tekshiriladi. Aksiyadorlik jamiyatlari, qo‘shma korxonalar va boshqa xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarda yaratilgan zaxira kapitalining mavjudligi va o‘zgarishi 8520-«Zaxira kapitali» schyoti ma’lumotlari bo‘yicha tekshiriladi.

23. 
    Qo‘shilgan kapital auditi.
    

№21 BHMS ga muvofiq, 8400-«Qo‘shilgan kapitalni hisobga oladigan schyotlar»da oddiy va imtiyozli aksiyalarni nominal qiymatidan yuqori bahoda dastlabki sotishdan olingan emission daromadlar (8410) va ustav kapitalini shakllantirishda hosil bo‘lgan kurs tafovutlari (8420) aks ettiriladi. Auditor ushbu kapital tarkibining to‘g‘ri shakllanishi va o‘zgarishlarini tegishli asos bo‘luvchi hujjatlarga muvofiq tekshirib, natijalarini o‘zining ishchi hujjatlarida qayd qilib borishi zarur. Jumladan, aksiyalarni sotishdan olingan mablag‘lar kirimi, nominal vabirja (bozor) bahosi o‘rtasidagi farqni aniqlash hamda xususiy kapital tarkibida qo‘shilgan kapitalning shakllanishini to‘g‘ri aks ettirish va h. k. Bunda asosan quyidagi buxgalteriya yozuvlari amalga oshiriladi:
1) Korxona davlat ro‘yxatidan o‘tganidan so‘ng ishtirokchilar (ta’sischilar) qo‘shadigan ulushlar (obuna bo‘lingan aksiyalar) summasi ustav kapitalida aksettirilganda:
Debet 4610–«Ustav kapitaliga ulushlar bo‘yicha ta’sischilarning qarzlari»(agaraksiyaga obuna bo‘linsa-obunachilar bo‘yicha ochilgan analitik schyotlar);
Kredit 8310-«Ustav kapitalini hisobga oladigan schyotlar» (8310, 8320, 8330-schyotlardan tegishlisi, agar aksiyaga obuna bo‘linsa, uning nominal qiymatiga
Kt-8310, 8320-schyotlar)
Kredit 85420-schyot – aksiya nominal qiymatidan birja bahosining oshgan qismiga (emission daromad)
2) Ta’sischilar (ishtirokchilar) tomonidan ta’sis shartnomasiga muvofiq ulushlar moddiy, nomoddiy, pul mablag‘lari va h. k ko‘rinishida) tegishli dastlabki hujjatlar (qabul qilish-topshirish dalolatnomalari, nakladnoylar, kassa kirim orderlari, bank ko‘chirmalari)ga asosan topshirilganda: