Kasimova Gulyar Axmatovna Sholdarov Dilshod Azimiddin o’g’li

6.
 
Yoshga doir pensiya olish huquqiga…. bo’lgan taqdirda ega bo’ladilar. 
 

---

103 
A.
ayollar — 55 yoshga to’lganda va ish stajlari kamida 20 yil, erkaklar — 60 
yoshga to’lganda va ish stajlari kamida 25 yil 
B.
ayollar — 60 yoshga to’lganda va ish stajlari kamida 20 yil, erkaklar — 65 
yoshga to’lganda va ish stajlari kamida 25 yil 
C.
ayollar — 55 yoshga to’lganda va ish stajlari kamida 25 yil, erkaklar — 60 
yoshga to’lganda va ish stajlari kamida 20 yil 
D.
ayollar — 55 yoshga to’lganda va ish stajlari kamida 20 yil, erkaklar — 60 
yoshga to’lganda va ish stajlari kamida 30 yil 
 
7.…asosida Pensiya jamg’armasining Kuzatuvchilar kengashi tarkibi 
tasdiqlandi. 
 
A.
1252-son Qaror
B.
4161-son Qaror 
C.
90-son Qaror 
D.
46-son Qaror 

---

104 
IV BOB. PENSIYA TA’MINOTI NAZORATINI TASHKIL QILISH 
 
4.1.Davlat pensiya ta’minoti nazoratining tashkiliy-huquqiy asoslari 
 
O’zbekistonda inson huquq va erkinliklarini ta’minlash, qo’llab-quvvatlash 
hamda himoya qilish borasida katta tajriba to’plangan. Inson huquqlari bo’yicha 
milliy institutlar tizimi tashkil qilindi, bu boradagi ishlar samaradorligi asosiy 
qonunimiz normalarining so’zsiz bajarilishiga asoslangan. Mustaqil bo’lgan bu 
institutlar bir-birini takrorlamasdan jamiyatimizda qonun ustuvorligi, fuqarolarning 
shaxsiy, siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy huquqlarini himoya qilish 
printsiplariga rioya etilishiga xizmat qilmoqda. 
Keksalarning hayot darajasi va sifatini yanada yaxshilash maqsadida qabul 
qilingan O’zbekiston Respublikasi Prezidentining «Keksalarni e’zozlash yili» 
davlat dasturi to’g’risida»gi 2302-son Qaroriga muvofiq, keksalar va nogironlarga 
doimiy e’tibor qaratadigan sektorni mustahkamlash, bunda ularga xizmat 
ko’rsatadigan idora va xizmatlar, birinchi navbatda, pensiya, ijtimoiy va tibbiy 
ta’minot xizmatlari faoliyatini muvofiqlashtirish va nazorat qilish ishlari 
kuchaytiriladi. 
O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.Karimov ta’kidlaganlaridek, 
insonga munosib hayot sharoiti, uning o’zini namoyon qila olishi uchun 
imkoniyatlar yaratish – iqtisodiyotimizni va butun jamiyatni rivojlantirishning oliy 
maqsadidir. Biz keskinlikka yo’l qo’ymaslik uchun kuchli ijtimoiy siyosat 
yuritishimiz kerak. Avvalo, fuqarolarni ijtimoiy jihatdan himoyalash borasida 
nazorat ishlarini takomillashtirish kerak. Chunki, respublikamizda istiqomat 
qiluvchi barcha pensiya va nafaqa oluvchilarni ijtimoiy himoyalash sira kechiktirib 
bo’lmaydigan, eng ustuvor vazifa, amaliy harakatlarning eng asosiy qoidasi bo’lib 
keldi va shunday bo’lib qoladi.
 
Aholini ijtimoiy muhofaza qilish keksalik, mehnat qobiliyatini yoki boquvchisini 
yo’qotishdan sug’urta tizimi (pensiya ta’minoti, shu jumladan, xususiy pensiya 
ta’minoti), kam ta’minlangan oilalarga ijtimoiy to’lovlar (bolalarga nafaqalar), 

---

105 
vaqtincha ishlamayotganlarni ijtimoiy qo’llab-quvvatlash (ishsizlik bo’yicha 
nafaqa), aholining ayrim toifalariga ularning moddiy ta’minoti va xizmatlarini 
hisobga olib, imtiyozlar berish (patronaj xizmatlari shaklidagi ijtimoiy yordam, 
oziq-ovqat berish), onalikni muhofaza qilish (tug’ishdan oldingi va tug’ishdan 
keyingi ta’tillar), sog’liqni sug’urta qildirish (tibbiy sug’urta, vaqtincha mehnat 
qobiliyatini yo’qotganlik nafaqasi), o’quvchi-yoshlarni moddiy qo’llab-quvvatlash 
(stipendiyalar), nogironlikning oldini olish va mehnat qobiliyatini tiklash 
(nogironlarni 
reabilitatsiya 
qilish, 
protezortopediya 
markazlari) 
orqali 
ta’minlanadi.
Davlat tomonidan aholiga ko’rsatilayotgan ijtimoiy ta’minot, ijtimoiy 
yordam samaradorligini oshirish, muhtoj tabaqalarga beriladigan yordam aniq 
yo’naltirilgan bo’lishini ta’minlash, maqsadli mablag’lardan foydalanish, bunday 
yordam ko’rsatish mexanizmini aholi uchun tushunarli, sodda bo’lishiga erishish 
maqsadida qator chora-tadbirlar ishlab chiqiladi. 
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyev ta’kidlaganidek, 
«..Mamlakatimizda inson manfaatlari bilan bog’liq masalalarni hal etishda bizning 
saylovoldi dasturimizdan joy olgan, hozirgi kunda ishlab chiqilayotgan maqsadli 
dasturlar muhim o’rin tutadi. Bu dasturlar odamlarning turmush darajasi va sifatini 
yanada oshirishni ta’minlashga qaratilgan. Kelgusida «nafaqat eng kam oylik ish 
haqini, balki byudjet tashkilotlarida ham, xo’jalik yurituvchi sub’ektlarda ham 
o’rtacha ish haqi miqdorini, pensiya, stipendiya va ijtimoiy nafaqalar hajmini 
bosqichma-bosqich ko’paytirish e’tiborimiz markazida bo’ladi» 
46
.
«O’zbekiston Respublikasining barcha davlat organlari, jamoat birlashmalari va 
mansabdor shaxslari fuqarolarga ularning huquq va manfaatlariga daxldor bo’lgan 
hujjatlar, qarorlar va boshqa materiallar bilan tanishib chiqish imkoniyatini yaratib 
berishi lozim».
47
Har bir shaxs bevosita o’zi va boshqalar bilan birgalikda vakolatli 
davlat organlariga, muassasalariga yoki xalq vakillariga ariza, taklif va shikoyatlar 
bilan
46
Mirziyoyev Sh. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash – yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining 
garovi. O’zbekiston Respublikasi Prezedentining O’zbekiston Respublikasi Konstituttsiyasining 24 yilligiga 
bag’ishlangan tantanali marosimdagi ma’ruzasi. \\ Xalq so’zi. 2016 yil. 8 dekabr.
47
O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. 30-modda.

---

106 
murojaat qilish huquqiga ega. Arizalar, takliflar va shikoyatlar qonunda 
belgilangan tartibda va muddatlarda ko’rib chiqilishining nazorati shart. 
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyev ta’kidlaganidek, «Bizning 
asosiy maqsadimiz- “Xalq qabulxonalari”ga qilingan hech bir murojaat e’tiborsiz 
qolmaydigan tizim yaratishdan iborat. …Odamlarning dardini eshitish, ular bilan 
ochiq muloqotda bo’lish, og’irini engil qilish - aholining davlat va jamiyatga 
ishonchini mustahkamlashga xizmat qiladi»
48
.
O’zbekiston Respublikasining «Jismoniy va yuridik shaxslarning 
murojaatlari to’g’risida»gi Qonunida davlat organlarida jismoniy shaxslarni va 
yuridik shaxslarning vakillarini qabul qilish tartibi mazkur organlar rahbarlari 
tomonidan belgilanishi ko’rsatilgan. Murojaatlar ularda qo’yilgan masalalarni hal 
etish o’z vakolati doirasiga kiradigan davlat organiga bevosita yoxud bo’ysunuv 
tartibida yuqori turuvchi organga beriladi. Murojaatlar og’zaki, yozma yoxud 
elektron shaklda bo’lishi mumkin. Murojaatlar arizalar, takliflar va shikoyatlar 
tarzida ifodalanadi. Ariza - huquqlarni, erkinliklarni va qonuniy manfaatlarni 
amalga oshirishda yordam ko’rsatish to’g’risidagi iltimos bayon etilgan murojaat 
deb ko’rsatiladi. Ariza yoki shikoyat masalani mazmunan hal etishi shart bo’lgan 
davlat organiga kelib tushgan kundan e’tiboran o’n besh kun ichida, qo’shimcha 
o’rganish va (yoki) tekshirish, qo’shimcha hujjatlarni so’rab olish talab etilganda 
esa bir oygacha bo’lgan muddatda ko’rib chiqiladi. 
 
O’zbekiston Respublikasining «Fuqarolarning davlat pensiya ta’minoti 
to’g’risida»gi Qonunining “Pensiya tayinlashni so’rab murojaat etish tartibi” 
ko’rsatilgan 43-moddasiga muvofiq, ma’muriyat (boshqaruv) ariza tushgan kundan 
e’tiboran 10 kunlik muddat ichida staj va ish haqi to’g’risidagi zarur hujjatlarni 
rasmiylashtiradi xamda ularni berilgan ariza va o’z takdimnomasi bilan birga 
arizachi istikomat kiladigan tuman (shaxar) ijtimoiy ta’minot bo’limiga yuboradi. 
Basharti, pensiya tayinlashni so’rab murojaat etgan xodimga pensiya tayinlashga 
tavsiya etish rad kilinsa, unga rad etish sabablari ko’rsatilgan xolda yozma xabar 
48
Mirziyoyev Sh. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash – yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining 
garovi. O’zbekiston Respublikasi Prezedentining O’zbekiston Respublikasi Konstituttsiyasining 24 yilligiga 
bag’ishlangan tantanali marosimdagi ma’ruzasi. \\ Xalq so’zi. 2016 yil. 8 dekabr.

---

107 
qilinadi. Pensiya tayinlashni so’rab murojaat etgan shaxs ma’muriyatning 
(boshkaruvning) pensiya tayinlashga tavsiya etishni rad etgan karoriga rozi 
bo’lmagan xollarda, u pensiya tayinlanishini so’rab bevosita tuman (shaxar) 
ijtimoiy ta’minot bo’limiga ariza berishi mumkin» deb keltirilgan. Pensiya 
jamg’armasi xodimlari tomonidan fuqarodan tushgan arizani ariza tushgan kundan 
e’tiboran 10 kunlik muddat ichida uning ish staji va ish haqi to’g’risidagi zarur 
hujjatlarni rasmiylashtiriladi. 
Fuqarolar pensiya olish huquqi paydo bo’lganidan so’ng istalgan paytda pensiya 
tayinlashni so’rab murojaat etishlari mumkin. Davlat pensiyalarining turli xillarini 
olish huquqiga ega bo’lgan fuqarolarga ularning o’zlari tanlagan bitta pensiya 
tayinlanadi.Pensiya jamg’armasining Ijro etuvchi apparati, hududiy boshqarmalari 
va tuman (shahar) bo’limlari pensiyalar, ijtimoiy nafaqalar, kompensatsiya 
to’lovlari va boshqa to’lovlarni to’lash uchun nazarda tutilgan Jamg’arma 
mablag’larining o’z vaqtida va to’liq moliyalashtirilishi, Jamg’arma 
mablag’laridan qat’iy maqsadli foydalanilishi uchun javobgar. Pensiyalar, ijtimoiy 
nafaqalar, kompensatsiya to’lovlari va boshqa to’lovlarni to’laydigan tashkilotlar 
Jamg’arma mablag’larining o’z vaqtida va maqsadli to’lanishi uchun javobgar.
Fuqarolarni nafaqalar tayinlash bo’yicha alohida qonun yo’qligi bu borada o’zaro 
muvofiqlashtirilgan yagona yondoshuv shakllanishiga halal bermoqda va turli 
anglashilmovchiliklarga sabab bo’lmoqda. Fuqarolar uchun pensiya ta’minoti, 
ularga nafaqalar tayinlash va to’lash, ijtimoiy xizmatlar hamda yordamlar 
ko’rsatish faoliyatining huquqiy asoslarini takomillashtirilishi, bu sohadagi 
munosabatlarni me’yoriy hujjatlar bilan tartibga solishdan qonun orqali tartibga 
solishga o’tilishi davlat va jamoat nazorati kuchayishiga, fuqarolarning huquqiy 
ongi va madaniyatini yuksalishiga olib kelishi aniq.