Kasbiy psixologiya

Yaponiya
ning  ham  kasb  tanlashga  yo’llash  o’ziga  xosligi  mavjud.  Kasbga 
yo’naltirishni  tashkil  etish  ta’lim  tizimining  o’ziga  xos  jihatlari  bilan  bog’liqdir. 
Yaponiyada  ta’limning  asosiy  maqsadlaridan  biri  bu  –  o’quvchilarni  kasbga 
tayyorlashda,  o’quvchilarni  kasbiy  rivojlanishga  o’rgatish,  kelajakdagi,  shaxsiy 
fazilatlariga  mos  va  o’zlari  qiziqqan  kasbiy  rivojlanish  yo’llarini  to’g’ri  tanlay 
olish qobiliyatini o’stirish hisoblanadi.  
S.Fukuyama  tomonidan  o’quvchilarni  kasbni  tanlashga  tayyorligini 
shakllanishini baholovchi test ishlab chiqilgan. Bu test "B-test" (Rikiuata test) deb 
nom olgan. Muallif kasb tanlashning uchta asosiy omillar belgilaydi:  
a) o’z-o’zini tahlil qilish,  
b) kasblarni tahlil qilish,  
c) professional sinovlar (o’zini kasblarda sinab ko’rish).  
O’z-o’zini tahlil qilish – o’quvchilar o’z xarakterini, intellektual qobiliyatini, 
mahoratini,  jismoniy  kuchini  aniqlash  imkonini  beradi.  Mazkur  tahlil,  (pedagog, 
psixolog, ota-onalar) kuzatuvi, o’rganishi va ularning baholari natijasida o’quvchi 
o’ziga  bergan  baholarini  hisobga  olgan  holda  o’z  vaqtida  to’g’ri  yo’nalishda  ish 
olib  borishlariga  sabab  bo’ladi.  Kasblarning  tahlili  –  turli  kasblarning 
xususiyatlarini va xodimlarga qo’yiladigan talablarni ochib beradi. Kasbiy sinovlar 
– o’quvchilarga mazkur kasbda tajriba orttirish hamda qobiliyati va ko’nikmalarini 
uning tabiatiga mosligini aniqlash imkonini beradi.  
Har  yili  yapon  yoshlari  tanlov  asosida  inson  bilan  o’zaro  bog’liq  bo’lgan 
(texnika,  tabiat,  belgilar  tizimi,  badiiy  obraz)  mehnat  faoliyatlarida  ishtirok 
etadilar.  Maktab  o’quvchilari  bir  yilda  16  marta,  uch  yil  davomida  48  marta  o’z 
bilim  va  ko’nikmalarini  sinab  ko’rish  imkoniyatiga  ega  bo’ladilar.  “B-test” 
dasturida  –  o’z-o’zini  kasbiy  sinovlar  va  ular  tomonidan  qo’lga  kiritilgan 

---

138 
 
professional  tajribalari  qayd  etilib  boriladi.  O’z-o’zini  kasbiy  sinovlar  natijasida 
o’quvchilar,  tanlagan  kasb  bo’yicha  tayyorgarligi  hamda  mazkur  kasb,  xodimga 
qo’yadigan  talablari  bilan  tanishganlik  va  bilim,  ko’nikmalarga  egalik  darajasini 
hisobga  olgan  holda  o’zining  individual  xususiyatlarini,  manfaatlari  va 
intilishlariga solishtirish imkonini beradi.