Kasbiy psixologiya” fanidan ma’ruzalar matni

Shaxs faolligi - bu asosiy xususiyatlarning kuchayishi (maqsadga muvofiqligi, motivatsiyasi, xabardorligi, harakat usullari va usullarini o'zlashtirishi, emotsionalligi), shuningdek, tashabbuskorlik va vaziyatlilik kabi xususiyatlarning mavjudligi bilan tavsiflanadigan maxsus faoliyat turi yoki maxsus faoliyat. .
Shaxsiy faollik (lotincha activus - faol) - insonning dunyoga bo'lgan faol munosabati, insoniyatning tarixiy tajribasini o'zlashtirish asosida moddiy va ma'naviy muhitni ijtimoiy ahamiyatga ega o'zgarishlarni amalga oshirish qobiliyati; o'zini ijodiy faoliyatda, irodaviy harakatlarda, muloqotda namoyon qiladi. U atrof-muhit va ta'lim ta'siri ostida shakllanadi.
Qobilyatdan tashqari (moslashuvchan bo'lmagan) faollik - insonning tashqi va ichki cheklovlarni engib, asosiy vazifa nuqtai nazaridan ortiqcha maqsadlar qo'yishi, vaziyat talablari darajasidan yuqoriga ko'tarilishi; motivatsiya mavjudligini taxmin qiladi, uning mohiyati ruxsatsiz natija bilan harakatlarning juda jozibadorligidadir.
Inson o'zi tanlagan tanlov uchun, ehtimol ixtiyoriy yoki ko'ngli to'lishi kerakligini biladi, ammo bu qaytara olmaydi, aksincha harakatga undaydi. U psixolog V. A. Petrovskiy tomonidan intensiv ravishda ishlab chiqilgan. moslashmagan faollik ijodkorlik, kognitiv (intellektual) faoliyat, "qiziqishsiz" xavf, me'yordan tashqari faollik hodisalarida paydo bo'ladi. Tarbiya jarayonida bolalar va o'spirinlarda bunday faollikni rag'batlantirish va uning namoyon bo'lishini rag'batlantirish zarur.
Inson shaxsining faolligi uning qiziqishlarida ham namoyon bo`ladi. Qiziqish shaxsning muhim psixologik jabhalaridan biri hisoblanib, unda insonning individual xususiyati bevosita mujassamlashadi. Qiziqish – insonlarning dunyoqarashi, e`tiqodlari, ideallari, ya`ni uning oliy maqsadlari, orzu niyatlari, orzu umidlari bilan bevosita muhim rol o`ynaydi hamda ularning muvaffaqiyatli kechishini ta`minlash uchun xizmat qiladi. Motiv – ma`lum ehtiyojlarni qondirish bilan bog`liq bo`lgan qandaydir faoliyatga moyillikdir. Agar ehtiyojlar inson shaxsi faolligining mohiyatini tashkil etsa motivlar bu mohiyatning namoyon bo`lishidan iboratdir. Shaxsning ehtiyojlari motivlar bilan bog`liqdir. Shuning uchun motivlar bir-biridan ehtiyoj turlariga qarab farqlanadi. Masalan, moddiy ehtiyojning qondirilishi bilan bog`liq bo`lgan motivlar yoki ma`naviy ehtiyojlarning qondirilishi bilan bog`liq bo`lgan motivlar bo`lishi mumkin. Motivlar anglanilgan va anglanilmagan bo`lishi mumkin. Anglanilmagan motivda odam nimanidir istaydi, ammo o`sha narsa nimaligini tasavvur qila olmaydi. Demak, motivlar inson shaxsi hulq-atvorini va turli faoliyatlarini harakatga keltiruvchi sababdir. Xatti-harakatlarning muhim motivi e`tiqoddir. E`tiqod – shaxsning o`z qarashlari, tamoyillari, dunyoqarashiga mos ravishda harakat qilishga undovchi anglanilgan ehtiyojlar tizimidir. Tilaklar ham xatti-harakat motivlari bo`lib, bu motivlarda mazkur vaziyatda bevosita bo`lmagan yashash va taraqqiy etish sharoitlarida ehtiyojlar o`z ifodasini topadi. Faoliyatga nisbatan anglanilmagan mayllar borasida eng ko`p o`rganilgan masala ko`rsatma berishdir. Bu masala gruzin psixologi D.N.Uznadze va uning xodimlari tomonidan ishlangan. Ko`rsatma berish deganda bilish faoliyati bilan bog`liq bo`lgan ehtiyojlarni ma`lum usulda qondirishga tayyor turish tushuniladi. Talabalar o`qituvchilar beradigan topshiriqlarni bajarishga doim tayyor turadilar.