Kasbiy pedagogika

Tarbiya – 
ma'naviy manbalar va hozirgi zamon talablari va ehtiyojlarini nazarda 
tutgan holda, o‗qituvchining o‗quvchi bilan aniq bir maqsadga qaratilgan o‗zaro amaliy 
va nazariy muloqotidir. 
Tarbiya jarayonining jamiyat taraqqiyotidagi roli nihoyatda beqiyosdir. Insonni 
tarbiyalash, uni bilim olishga, mehnat qilishga undash va bu xatti-harakatini sekin-asta 
ko‗nikmaga aylantirib borish lozim. Bu esa, insonni mushohada qilish qobiliyatini 
tarbiyalaydi va mushohada qilish aqlni peshlaydi. Aql ongni saqlaydi, ong esa moddiy 
va ma'naviy manbaga aylanadi. Shu tarzda inson asta-sekin komillikka erishib boradi. 
Ammo buning uchun tarbiyachi va tarbiyalanuvchidan uzoq davom etadigan mas'uliyat, 
sharafli mehnat va qunt, irodani talab etadi. 
Jamiyat taraqqiyoti tarixi shuni ko‗rsatadiki, faqat ma'naviyat-ma'rifat keng 
quloch yoygan, ilm-urfon taraqqiy etgan mamlakatdagina adolatli jamiyat qurish va 
unda bir-biriga mehr-oqibatli, kamolatli insonlar shakllanishi mumkin. Bunday 
jamiyatda xalqning ertangi kunga ishonchi va bunyodkorlik, yaratuvchilik ishiga, 
ezgulikka intilishi kuchli va jamiyat fuqarolarida sog‗lom fikr, aql-idrok har doim 
ustuvor bo‗ladi.
Mustaqillik bizga ma'rifiy, madaniy, adolatli va insonparvar jamiyat qurish 
imkonini berdi. Endi bu jamiyatga har bir inson o‗z o‗rni, mavqyeiga yarasha vijdonan 
hissa qo‗shmog‗i lozim.
Insonning ma'naviyati uning odobi, axloqiy, huquqiy, iqtisodiy va siyosiy 
bilimlari zamirida shakllanadi. Mazkur bilimlar o‗z navbatida inson ijobiy sifatlarining 
kamol topib, boyib borishiga olib keladi. Fazilatlar insonning ijobiy sifatlari majmuidan 
iborat. 

Sifat – 
alohida bir shaxsning muayyan bir xislatini ifodalovchi axloqiy 
kategoriyadir. 
4
S
о
bir
о
v B.B. T
а
l
а
b
а
l
а
rd
а 
iqtis
о
diy tushunch
а
l
а
rni sh
ак
ll
а
ntirishd
а 
inn
о
v
а
sti
о
n usull
а
rd
а
n f
о
yd
а
l
а
nishning ped
а
g
о
gi
к 
а
s
о
sl
а
ri.P.f.n.ilmiy d
а
r
а
j
. о
lish uchun yozilg
а
n diss. T.2004-186 b.

---

95 

Fazilat – 
alohida shaxs, el, elat, xalq, ulusga taalluqli bo‗lgan ijobiy axloqiy 
sifatlar majmui. 
Odamning inson sifatida shakllana borishi jarayonida uning kamoloti darajasi 
odob, axloq, madaniyat, ma'naviyat elementlarining unda qanchalik mujassamlanganligi 
bilan belgilanadi. Shu o‗rinda bu kategoriyalarning mohiyati ustida to‗xtalib o‗tish 
joizdir. 

Odob – 
har bir insonning o‗zi bir inson yoki jamoa bilan bo‗lgan muloqotida 
hamda yurish-turishida o‗zini tuta bilishidir. 

 Axloq - 
jamiyatda qabul qilingan, jamoatchilik fikri bilan ma'qullangan xulq-
odob normalari majmui. 

Madaniyat – 
jamiyatning va unda yashovchi fuqarolarning faoliyati jarayonida 
to‗plangan barcha ijobiy yutuqlar majmuasi. 

 Ma'naviyat – 
inson ongini aks ettiruvchi barcha ijobiy, ruhiy, intellektual 
fazilatlar majmuasi. 
Kamolotga erishgan, har tomonlama rivojlangan avlodni tarbiyalash jarayoni 
uning doimiy, muntazam izchil va bir tizimga kirgan shaklda bo‗lishini taqoza etadi. Bu 
yo‗lda kasbiy ta'lim muassasalarida ta'lim jarayonini takomillashtirish, professional 
fanlar singari g‗oyaviy mazmuni talabalarga yangi jamiyatning har bir mutaxassisiga 
zarur bo‗lgan ijtimoiy dunyoqarashni shakllantiruvchi tasavvurlar zahirasini hosil 
qilishi lozim bo‗lgan ijtimoiy gumanitar fanlarni o‗qitishga yangicha yondoshuv 
asosida axloq malakalarini hosil qilish mumkin. Talaba yoshlarda yagona pedagogik 
jarayonda ma'naviy-axloqiy odatlarni tarbiyalashda quyidagi vazifalar hal etilishi lozim: 
-
sho‗rolar hokimiyati davrida ta'lim sohasidan o‗rin olgan mafkuraviy mahdudlikdan 
xalos bo‗lish; 
-
o‗zbek milliy mentaliteti va jahon sivilizatsiyasi yutuqlariga tayanadigan ma'naviy 
qadriyatlar tizimini mustahkamlash; 
-
Sharq mutafakkirlari asarlarida ko‗tarilgan Komil inson g‗oyasi ta'limotlariga amal 
qilish; 
-
O‗zbekiston Respublikasi Prezidenti asarlarida ta'lim-tarbiya xususan hozirgi zamon 
yoshlari qanday bo‗lishi kerak degan ta'limotiga nisbatan javoblarga to‗la amal qilish 
kabilar.