|
Pedagogning kasbiy imkoniyatlari (potensiali) tuzilmasi
12 – jadval
Kasbiy
tayyorgarlik
Pedagogik ijodkorlik
Pedagogning
kasbiy mahorati
Pedagogik
madaniyat
Kasbga
yo‘naltirish
Pedagogik
intellekt
Innovatsion
faoliyat
Pedagogik tafakkur
yuritish (fikrlash
stili)
Kasbiy kamol
topish
Kasbiy layoqat
(kompetentlik)
Gumanistik
(insonparvarlik) yo‘nalishi
Pedagogik texnika
Kasbiy
yo‘nalganlik
Faoliyati jarayonida
yangiliklarga
intiluvchanlik
Kasbiy rivojlanish
Muloqot mahorati
Pedagogik
mehnatga
Mehnatga ijodiy
munosabat
Kasbiy nuqtai
nazar
Ijtimoiy faollik
84
Bir so‘z bilan aytganda, professionalizm kasbiy nuqtai nazardan fikrlash va
ta’sir ko‘rsatish demakdir. Ideal pedagogning mutaxassis, ishchi, inson tekisliklarida
quyidagicha tasavvur etish mumkin (13-jadvalga qarang).
Demak, o‘qituvchilik mahorati integrativ fazilat (sifat) bo‘lib, yuqori
darajadagi madaniyat, bilim, malaka, amaliy qobiliyatlarni o‘zida mujassamlashtiradi.
Y.P.Azlarovning fikricha, pedagogik mahorat cho‘qqisiga yetishish juda
mushkul va uzoq vaqt talab etadigan jarayondir.
Haqiqiy usta o‘qituvchi bo‘lish uchun inson tug‘ma qobiliyatga ega bo‘lishi
zarur, degan fikrlar ham mavjud. F.Gallning fikricha, inson bosh suyagi bilan
insonning aqliy va axloqiy fazilatlari orasida bog‘liqlik mavjud.
“Frenologiya” - bosh suyakning tashqi shakli bilan inson aqliy va axloqiy
fazilatlarining bog‘liqligini o‘rganuvchi fandir. U avstriyalik vrach F.Gall tomonidan
ilgari surilgan.
Bunday qiziqarli faraz vositasida kimning bosh suyagi ensa, gardan qismiga
bo‘rtiq (do‘nglik) mavjud bo‘lsa, u o‘qituvchilik kasbini tanlashi mumkinligiga
ishora qilinadi.
N.V.Kuzmina o‘qituvchi mehnatining turli jihatlarini psixologik nuqtai
nazardan tadqiq etib, faqatgina 12 foizgina o‘qituvchilar tom ma’noda kasbiy
pedagogik mahorat sohibi ekanligi, aksariyat o‘qituvchilar esa ta’lim-tarbiya
usullarini yaxshi egallaganliklari va buning natijasida yuqori samaradorlikka
erishganlarini ko‘rsatadi.
Ye.A.Klimovning fikricha, pedagog kasbi sohiblarining mehnat predmeti
inson-texnika, ishlab chiqarish texnologiyasi, ya’ni uning asosiy mazmuni
insonlarning o‘zaro bog‘liq munosabatidan iborat bo‘ladi. Pedagogik kasb sohibi
quyidagi xislatlarga ega bo‘lishi kerak (13- jadvalga qarang):
insonparvarlik, gumanizm, faoliyatining jamoaviy va ijodiy xarakterga egaligi
kabilar. Shuningdek, pedagogning mehnati aqliyligi, yuksak his-tuyg‘u
(emotsional)ga egaligi va fuqarolik burchini his etishi bilan ham farqlanadi.
Pedagogning insonparvarlik xislatlari o‘zining shogirdlari, atrofidagilarga
yordam ko‘rsatishga doim tayyorligida, ularga nisbatan diqqat-e’tibor berishida,
hurmatida namoyon bo‘ladi. Pedagog (murabbiy)lar o‘z shogirdlari bilan o‘zaro
munosabatni ularning qiziqishlari, qobiliyatlari, xususan individual yosh
xususiyatlariga bevosita bog‘liq bo‘lgan tafakkurlash xususiyatlariga ko‘ra tashkil
etadi (quradi). Pedagogik faoliyatning yana bir muhim jihati ijodkorlik hisoblanadi.
Pedagoglarga nisbatan ijodkorlik muntazam o‘zgaruvchan sharoitda kasbiy
masalalarning yechimini topishni talab etadi.
Pedagogning faoliyati jamoaviy xarakterga ega bo‘lib, pedagogik faoliyat
natijalariga boshqa o‘qituvchilarning ishlari, oila, shuningdek, boshqa omillar ta’sir
ko‘rsatadi. Albatta, pedagogning mehnatidagi muvaffaqiyat to‘g‘ridan-to‘g‘ri va
bevosita jamoadagi psixologik iqlimga, o‘qituvchilarning hamkorlik darajasiga,
ularning ruhiy va jismoniy his-tuyg‘ulariga bog‘liq.
tayyorgarlik
Kasbiy
moyillik
Ijodiy tashabbuskorlik
Kasbiy faollik
Metodik mahorat
85
Moddiy va ma’naviy ishlab chiqarishning barcha sohalari kabi ta’lim sohasida
ham kasb ichida tabaqalanish, ya’ni ixtisoslikka ajralish jarayoni kechmoqda. Shu
bois ham kasb-hunar pedagogikasi mutaxassislar tayyorlashning mustaqil sohasi
sifatida ajralib chiqqan. Amaldagi oliy ta’limning tayyorlov yo‘nalishlari,
mutaxassisliklar va ixtisosliklar tasniflagichiga binoan umumlashgan holda “ta’lim”
nomi bilan yuritilgan guruhga kiritilgan.
Kasb ta’limi o‘qituvchilari tayyorlash yo‘nalishlari O‘zbekiston Respublikasi
Vazirlar Mahkamasining 2001 yil 16 avgustidagi №343-sonli qarori bilan
tasdiqlangan bo‘lib, murakkab kasblar turkumiga mansub. Chunki u bir vaqtning
o‘zida ikki: “inson-inson”, “inson-texnika” tizimida faoliyat ko‘rsatishni talab etadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
