Kasbiy faoliyatda Axborot xavfsizligi” fani bo`yicha ma`ruzalar matni qarshi 2021-yil

Uzish (raz’edinenie). Tizim resursi yo‘q qilinadi, axborotdan foydalanuvchanlik buziladi. Bunday buzilishlarga misol tariqasida uskunaning ishdan chiqishi, aloqa liniyasining uzilishi yoki fayllarni boshqaruvchi tizimning buzilishini ko‘rsatish mumkin.
Ushlab qolish (perexvat). Resursdan ruxsat berilmagan foydalanishga yo‘l ochiladi. Natijada axborotning mahfiyligi (konfidensialligi) buziladi. Bunday foydalanuvchilar fizik shaxs, dastur yoki kompyuter bo‘lishi mumkin. Bunday buzilishlarga misol tariqasida ma’lumotlarni ushlab qolish maqsadida aloqa kabeliga ulanish va fayllardan yoki dasturlardan noqonuniy nusxa ko‘chirishni ko‘rsatish mumkin.
Turlash (modifikatsiya). Resursdan nafaqat noqonuniy foydalanishga yo‘l ochiladi, balki resurs buzg‘unchi tomonidan o‘zgartiriladi. Natijada axborotning yaxlitligi buziladi. Bunday buzilishlarga misol tariqasida fayldagi ma’lumotlar mazmunini o‘zgartirilishini, dasturning vazifalari va xarakteristkalarini o‘zgartirish maqsadida uni modifikatsiyalashni, tarmoq orqali uzatilayotgan axborotlar mazmunini o‘zgartirilishini va h. ko‘rsatish mumkin.
Soxtalashtirish (falsifikatsiya). Tizimga soxta ob’ekt kiritiladi. Natijada axborotning asliga to‘g‘riligi (autentichnost) buziladi. Bunday buzilishlarga misol tariqasida tarmoq orqali yasama ma’lumotlarni uzatish yoki faylga yozuvlarni qo‘shishni ko‘rsatish mumkin.
Yuqorida keltirilgan buzilishlar passiv va aktiv hujum atamalari bo‘yicha klassifikatsiyalanganida passiv taxdidga ushlab qolish (perexvat) mansub bo‘lsa, uzish(raz’edinenie), turlash(modifikatsiya) va soxtalashtirish (falsifikatsiya) aktiv taxdidga mansub ekanligini ko‘rish qiyin emas.
Passiv hujumlar natijasida uzatilayotgan ma’lumotlar ushlab qolinadi yoki monitoring amalga oshiriladi. Bunda buzg‘unchining maqsadi uzatilayotgan axborotni ushlab qolishdir. Passiv buzilishlarni ikkita guruxga ajratish mumkin: axborotlar mazmunini fosh etish va ma’lumotlar oqimini taxlil etish.
Axborotlar mazmunini fosh etish nima ekanligi ma’lum. Telefon orqali suxbatda, elektron pochta axborotida yoki uzatilayotgan faylda muhim yoki mahfiy axborot bo‘lishi mumkin. Tabiiyki, bunday axborot bilan bu axborot mo‘ljallanmagan shaxslarning tanishishi maqbul emas.