Касбий психология

2.Ehtiyot qismlar va materiallarni me’yor bo’yicha rejalash
Ehtiyot qismlar va agregatlarning buzilmasdan ishlashi avtomobillarning ishlash sharoitiga
bog’liq bolib, ATK da ularning ishlash davrlarini hisobga olib boriladi.
Bu yig’ilgan malumotni chuqur tahlil qilish asosida keyingi yilga kerakli ehtiyot qismlar va
materiallarni hajmi rejalashtiriladi, demak bundan ko’rinadiki rejalashtirish asosida ilmiy
isbotlangan raqamlar yotishi kerak.
Bu qiyin va og’ir jarayondir. Chunki rejalashtirishda oldingi yilda sarflangan materiallar va
ehtiyot qismlarni hajmi hisobga olinishi bilan birga, omborlardagi bor moddiy qismlar eotibordan
chetda qolmasligi kerak. Ehtiyot qismlar sarfini rejalashda ikki xil usuldan foydalaniladi:
- Hisob - kitob usuli,
- Tajribalar yo’lidan foydalanish usuli.
Ehtiyot qismlarning sarfi, har 100 avtomobilga me’yorlangan bo’lib, u quyidagi

---

99
tenglama asosida hisoblanadi:
bu erda:
La - avtomobillarni safdan chiqarilguncha yuradigan amartizatsion yo’li, km
n - avtomobildagi bir xil turdagi detallar soni, dona Lp - detallarni zavod tomonidan
belgilagan, birinchi almashtirish-gacha yurishi kerak bo’lgan yo’li, km
Lao- detallarni almashtirishlar oralig’idagi o’rtacha ishlay olish resursi,
ta - avtomobillarni safdan chiqarilguncha yuradigan vaqti, yil
3.ATK ni yonilg’i va boshqa energiya resurslari bilan ta’minnlash
Yonilg’i va moy mahsulotlariga ketadigan harajatlar yuk tashish tannarxini 25% dan
ortiqrog’ini tashkil qiladi. Shuning uchun ham yonilg’ini tejab tergab sarflash, uning isrof bo’lishini
kamaytirish ATK iqtisodiy ko’rsatgichlarini yaxshilashga olib keladi.
1. Yonilg’ini tejash:
-dvigatel konstruksiyalarini takomillashtirish; -avtomobilni
metall sig’imini kamaytirish; -dizel yonilg’isi bilan
ishlaydigan dvigatellarga o’tish.
2. Yonilg’ini boshqa turlari (YoBT) dan foydalanish
Keyingi yillarda mamlakatimizda YoBT bilan ishlaydigan avtomobillarni soni kundan-
kunga ko’payib bormoqda. Bu yonilg’ilarga quyidagilar kiradi: - siqilgan gaz (tarkibi metan
82..98%; etan, propan 1,5%gacha; butan 1%),
- suyultirilgan gaz (tarkibi propan, butan, prolilin),
- yog’och spirti,
- gazokondensatorlar aralashmasi,
- benzin va suv aralashmasi,
- benzin va vodorod aralashmalari.
Avtomobillarni ekspluatatsiya qilish jarayonida, yonilg’ini tejash uchun uning sarfi
nimalarga bog’liqligini bilishimiz kerak, bular:
- avtomobillarning texnik holatiga,
- transport protsessini tashkil qilish,
- ishlatiladigan yonilg’i navlarini texnik xujjatlarga va ishlash sharoitlariga to’g’ri kelishi,
- avtomobillarni boshqarish mahorati,
- yonilg’ini etkazib berish jihozlarini holati,
- yondirish tizimini to’g’ri qo’yilishi,
- yonilg’ini tashib kelish, saqlash va tarqatish qoidalariga rioya qilish.
Yonilg’i sarfini oshib ketishiga ta’sir qiluvchi sabablarini bilgan holda, ularni
o’rganish va bartaraf etish zarur.