Касбий психология

Havoning namligi
ta’sirida avtomobil detallari, mexanizmla-ri, agregatlari, kabina, kuzov
qismlari zanglay boshlaydi. Dengiz sathidan 2500 m balandroq (Tog’li-Badaxshonga o’tadigan yo’l
dengiz sathidan 3000 m balandlikda joylashgan bo’lib, shu yo’l kesib o’tadigan dovonlarni
balandligi 5000 m ga etadi) joylardagi havo bosimining pastligi (havoning siyrakligi) dvigatel
quvvatini anchagina kamaytirib yuboradi. Bu o’z navbatida avtomobilning ish unumini pasaytiradi
va yuk tashish tannarxini oshiradi. Havoning zichligi kam sharoitlarda avtomobilni to’xtatish,
ta’minnlash, yondirish tizimlarini ishlashida ham o’zgarishlar yuz beradi.
Yuqorida qayd qilinganlarning hammasi, bu sharoitlarda avtomobillardan foydalanilganda,
boshqarish mexanizmlari, yoritish anjomlari va ogohlantirish priborlariga eotibor katta bo’lishi,
hamda qotirish ishlarini tez-tez bajarib turish kerakligini taqazo etadi.
Buning uchun TXKdan avval diagnostika o’tkazish shart va TXK, T me’yorlarini sharoitga
qarab korrektirovka qilish zarur.
Agarda
sovutish tizimida
suv qo’llanilsa tezda nakip (quyka) hosil bo’ladi, bu o’z
navbatida issiqlik almashishini yomonlashtiradi, dvigatel qizib ketadi, uning quvvati, iqtisodiy
ko’rsatkichlari va buzulmaslik hususiyatlari kamayadi. Bu sharoitlarda buzuqliklarning 6% gachasi
sovitish tizimiga to’g’ri keladi.
Dvigatelni me’yoriy ishlashini ta’minnlash uchun, sovutish tizimida 50 markali antifriz va
Tosol-40, hamda sovutish suyuqligi uzluksiz harakatlanib turuvchi yopiq tizimli avtomobillardan
foydalanish tavsiya qilinadi.
Tog’ yo’llarida, avtomobillarni tormoz tizimlari, juda og’ir sharoitda ishlaydi. Dovondan
tushish paytlarida tormoz tizimi doimo ishlatilib turilishi sababli qizib ketadi, natijada g’ildirak
disklarining harorati GAZ-53A avtomobilida 400...450 °S gacha, ZIL-130 avtomobilida esa
250...350 °S gacha ko’tarilib ketadi. Bu esa o’z navbatida, g’ildiraklarda zichlamalarni va ishchi
tormoz mexanizmini rezina monjetlarini ishdan chiqaradi.
Bundan tashqari, bu g’ildiraklarning sovushi uchun avtomobil davondan tushgach, kamida
20 km yo’l bosishi kerak, demak bu oraliqda haydovchi tormoz mexanizmidan to’la foydalana
olmaydi, chunki g’ildirak diskining harorati 350...400°S bo’lganda, avtomobilni to’xtatish yo’li
me’yoridagidan 3 barobar ortiq bo’ladi.
Har 1000 m dengiz sathidan balandlikda karbyuratorli dvigatellarni quvvati o’rtacha 12% ga
kamayadi, chunki havoning zichligi kamayadi va yonuvchi aralashma tarkibidagi benzin oshib
ketadi.
Havoni kamayib ketishi yonilg’i sarfini oshib ketishiga atrof muxitni ko’proq zararlanishga
olib keladi. (Masalan: ZIL-130 avtomobili me’yoridagi sharoitda har 100 km ga 30...35 l yonilg’i
sarflasa, baland tog’li nohiyalarda esa 55...60 l sarflaydi. Bu holatlar o’z navbatida avtomobil ishi
unumini kamaytirib yuboradi va atrof muhitni zaharlanishiga oshib keladi.
Qaytarish uchun savollar
1. Avtomobillarni maxsus ishlash sharoitlari.
2. Avtomobillarga maxsus ishlash sharoitlarda saqlash turlari.
3. Maxsus sharoitlarga moslab chiqariladigan avtomobillar 4.Sovuq iqlim sharoitida
avtomobillarni saqlash va saqlash anjomlaridan foydalanishning samarali usullari.
5.Avtomobil dvigatellarini bir zumda isitish usuli

---

93
6.Avtomobil dvigatellarini uzluksiz isitish usuli
7.Sovuq iqlim sharoitida avtomobil agregatlarini issiq sharoitda saqlab turishning usullari.
8. Dvigatelni isitmasdan turib, sovuq holda o’t oldirish. Ishga tushirish suyuqliklari va
maxsus motor moylari.
9. Avtomobillardan sahro-qumlik va issiq iqlim sharoitlarda foydalanishda ta’sir qiluvchi
omillar.
10. Avtomobillardan tog’lik sharoitda foydalanishda ta’sir qiluvchi omillar.